Odkryj swój park - Klub Gaja

Program dofinansowany jest przez Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska

i Gospodarki Wodnej w Katowicach

Partnerem programu jest Gmina Wilkowice

Celem projekt "Odkryj swój park - dobre praktyki" jest zainspirowanie dzieci i młodzieży do działań proekologicznych na rzecz lokalnego środowiska przyrodniczego oraz rozbudzenie wśród nich ciekawości i zainteresowania swoją miejscowością, a także promocja i popularyzacja „dobrych praktyk” w zakresie ochrony środowiska i edukacji ekologicznej na przykładzie działań Klub Gaja w ramach projektu „Odkryj swój park” zrealizowanego w parku gminnym w Wilkowicach przy współpracy samorządu i upowszechnianie tego projektu w placówkach oświatowych na terenie woj. śląskiego.

Projekt jest kontynuacją programu edukacji ekologicznej "Odkryj swój park", którego realizację zakończyliśmy w czerwcu 2007. O podjętych przez nas działaniach i zainicjowanych wydarzeniach w ramach tego projektu możecie przeczytać poniżej.

- wystawa „Odkryj swój park – dobre praktyki” – 5 plakatów, format 50 x 70, kolor(4+0), nakład 2,5 tyś.
- wysyłka wystawy „Odkryj swój park” do 2 tys. placówek oświatowych z woj. śląskiego, pozostałe egzemplarze będą rozdawane placówkom oświatowym biorących udział w naszych zajęciach edukacyjnych
- przeprowadzenie wykładu „Odkryj swój park – dobre praktyki” – ilość 15
- przeprowadzenie warsztatów edukacji ekologicznej „Odkryj swój park” – ilość 5

Zapraszamy placówki oświatowe na zajęcia warsztatowe "Odkryj swój park", na których będzie można zdobyć informacje na temat obejmowania opieką i ochroną cennych przyrodniczo miejsc, zgłaszania drzew do ochrony pomnikowej, a także nauczyć się oznaczania drzew i krzewów. Na przykładzie parku gminnego w Wilkowicach uczestnicy zapoznają się z ideą obejmowania opieką i ochroną cennych przyrodniczo miejsc, które można odkryć na swoim terenie. Warsztaty prowadzone są na ścieżce edukacyjno-przyrodniczej Klubu Gaja "Odkryj swój park" w Wilkowicach.
Wszystkich zainteresowanych prosimy o kontakt z naszym biurem, tel. 033 812 36 94 lub e-mail: klubgaja@klubgaja.pl

Wakacyjna Szkoła Ekologii

W dniu 24 lipca 2008 przeprowadziliśmy zajęcia edukacyjne dla uczestników Wakacyjnej Szkoły Ekologii organizowanej przez Stowarzyszenie Serfenta z Cieszyna. W zajęciach wzięło udział 28 osób. W pierwszej części zajęć przybliżyliśmy uczestnikom działania Klubu Gaja, natomiast druga część odbyła się na ścieżce dydaktycznej w wilkowickim parku, gdzie młodzież miała możliwość zapoznać się z roślinami tam rosnącymi oraz nauczyć się rozpoznawać podstawowe gatunki drzew w naszym kraju.

W dniu 3 czerwca 2008 naszą ścieżkę przyrodniczą odwiedziła klasa V ze Szkoły Podstawowej w Godziszce. Wspólnie przeszliśmy przez poszczególne stanowiska na ścieżce, poznając kolejne gatunki drzew i krzewów. Nieco dłużej zatrzymaliśmy się przy dębie szypułkowym, jednym z naszych pomników przyrody, aby wspólnie zmierzyć i opisać to drzewo, a nastepnie wypełnić przykładowy wniosek o uznanie drzewa pomnikiem przyrody. Zajęcia zakończyliśmy krótkim quizem, w trakcie którego przyporządkowywaliśmy wyciągnięte z kapelusza liście, szyszki, kawałki kory, nasionka itp. do konkretnych gatunków drzew.

W dniu 8 maja 2008 odbyły się kolejne zajęcia warsztatowe "Odkryj swój park" na ścieżce przyrodniczej Klubu Gaja w Wilkowicach. Tym razem gościliśmy dzieciaki z Zespołu Szkół Specjalnych w Czechowicach -Dziedzicach oraz z Zespołu Szkolno-Przedszkolnego z Bestwinki - klasy II i III oraz V i VI. W grupach prowadziliśmy obserwacje roślin i zwierząt występujących w parku, mierzyliśmy drzewa pomnikowe oraz uczyliśmy się rozpoznawać gatunki drzew i krzewów.

W dniu 23 kwietnia 2008 w zajęciach warsztatowych na ścieżce przyrodniczej Klubu Gaja w Wilkowicach wzięła udział klasa V ze Szkoły Podstawowej nr 1 w Szczyrku. Pogoda dopisała, a na drzewach pojawiły się pierwsze liście, co bardzo pomogło nam w określaniu gatunków poszczególnych drzew.

W dniu 17 kwietnia 2008 Klub Gaja odwiedzili uczniowie klas I-III z Zespołu Szkolno-Przedszkolnego w Górkach Śląskich. Dzieci odwiedziły naszą stajnię, gdzie spotkały się z wolontariuszką Jagodą, która opiekuje się Pegazem, pierwszym koniem wykupionym przez Klub Gaja z rzeźni. Szkoła z Górek Wielkich brała aktywny udział w akcji "Zbieraj makulaturę, ratuj konie", dlatego też bardzo chcieli zobaczyć jednego z koni wykupionego w ramach tej akcji. Jagoda odpowiadała na pytania dzieci dotyczące karmienia i utrzymania konia, pokazywała także akcesoria potrzebne do pielęgnacji konia, siodło, ogłowie, buty i kask do jazdy konnej. Największą frajdę sprawiło wszystkim karmienie koni marchwka i jabłkami.

Po odwiedzinach u Pegaza dzieci wzięły udział w zajęciach warsztatowych "Odkryj swój park" na ścieżce przyrodniczo-edukacyjnej w parku w Wilkowicach. Bawiliśmy się w badaczy drzew. Uczestnicy zostali podzieleni na kilka grup, których zadaniem było odnalezienie na terenie parku określonego drzewa, zaznaczonego na mapie, a nastepnie opisanie go. Dzieci m.in. rysowały profil drzewa oraz obrysowywały kształt liscia, wykonywały odcisk kory, mierzyły obwód drzewa, obliczały powierzchnię liścia, poszukiwały zwierząt i roślin żyjących na korze. Nie lada zadaniem było określenie nazwy gatunkowej drzewa. Wspólnymi siłami udało nam się odnaleźć i nazwać wszystkie drzewa. W trakcie zajęć dzieci poznały kilka gatunków drzew rosnących w parku: buka, dęba, jawora, olszę czarną i lipę. Wspólna zabawa i nauka bardzo wszystkim się spodobała, nie zauważyliśmy nawet, że czas już wracać do domu...

W dniu 7 kwietnia 2008 prowadziliśmy kolejne zajęcia z cyklu „Odkryj swój park – dobre praktyki”. Tym razem dla uczniów klasy VIc, VIa oraz VId ze Szkoły Podstawowej nr 1 w Jaworzu.

Podczas zajęć pokazywaliśmy zdjęcia z naszych działań edukacyjnych, przyrodniczych i artystycznych odbywających się w Parku Gminnym w Wilkowicach. Mówiliśmy o historii i znaczeniu ochrony pomnikowej drzew oraz o procedurach obejmowania drzew ochroną. Na przykładzie zdjęć roślin chronionych zapoznaliśmy uczestników również z tą forma ochrony przyrody.

Dziękujemy Pani Mirosławie Hawełek oraz Pani Bożenie Ryś za zaproszenie do szkoły i zorganizowanie naszych zajęć.

Pierwszy w tym roku wykład „Odkryj swój park – Dobre praktyki” przeprowadziliśmy dla uczniów klas pierwszych Gimnazjum nr 1 w Łaziskach Górnych. Podczas zajęć przybliżyliśmy uczestnikom historie parku gminnego w Wilkowicach oraz naszych działań zmierzających do jego ochrony. Przedstawiliśmy również procedurę zgłaszania dorodnych drzew do ochrony pomnikowej. Mamy nadzieje że nasze doświadczenia związane z pracą nad poprawą stanu parku w Wilkowicach zostaną wykorzystane w Łaziskach gdzie znajduje się bardzo podobne miejsce które uczniowie wraz ze swoją opiekunką Panią Iwoną Powązką zamierzają otoczyć opieką.

Po zimowej przerwie ruszyły zajęcia na ścieżce przyrodniczo-dydaktycznej "Odkryj swój park". W dniach 16-17 marca 2008 w Ośrodku Klubu Gaja w Wilkowicach gościliśmy na zajęciach edukacyjnych międzynarodową grupą aktywistów z Polski, z Centrum Promocji i Rozwoju Inicjatyw Obywatelskich Opus z Łodzi i ze Stowarzyszenia "Przyjaciele Pięknej Ziemi" z Rawy Mazowieckiej oraz z USA i Kostaryki. Uczestnicy wzięli udział w prezentacji multimedialnej na temat działań Klubu Gaja, w tym programu "Odkryj swój park", a także uczestniczyli w zajęciach terenowych na ścieżce przyrodniczej.

Początkiem marca 2008 w naszym parku zagościła wiosna. Przyroda powoli budzi się do zycia. Pomimo kaprysnej pogody pojawiły się już pierwsze krokusy, przebiśniegi i zawilce. Wkrótce rozpoczniemy wiosennne porządki i pierwsze zajęcia na ścieżce przyrodniczo-dydaktycznej "Odkryj swój park"

W listopadzie 2007 dzięki pomocy Urzędu Gminy Wilkowice w parku pojawiło sie kilka dużych głazów, które zdecydowanie ograniczyły ruch samochodów przez ten teren. Pojawiła się też pierwsza z kilku ławek, które maja tu stanąć. Mamy nadzieję, że dzieki tym zmianom miejsce to nabierze prawdziwie parkowego charakteru oraz stanie się oazą spokoju i wypoczynku dla mieszkańców tego terenu.

W październiku i listopadzie 2007 prowadziliśmy cykl wykładów „Odkryj swój park – dobre praktyki”. Zajęcia odbyły się w Gimnazjach w Pyskowicach i Mysłowicach oraz Zespole Szkół Rolniczych w Międzyświeciu. W trakcie zajęć omawialiśmy działania które prowadziliśmy w Parku Gminnym w Wilkowicach poczynając od posprzątania parku poprzez zinwentaryzowania rosnących w nim roślin, przygotowanie ścieżki dydaktycznej, zgłoszenie drzew do ochrony pomnikowej oraz przeprowadzenie działań artystycznych. W każdym z tych miast staraliśmy się znaleźć miejsce podobne do parku w Wilkowicach tak aby w przyszłości młodzież mogła korzystając z naszych doświadczeń stworzyć park przyjazny ludziom i naturze u siebie. Podczas zajęć omawialiśmy również procedurę zgłaszania drzew do ochrony pomnikowej tak aby każdy z uczestników był w stanie sam zgłosić drzewo do ochrony.
Zajęcia odbyły się w Gimnazjach w Pyskowicach i Mysłowicach oraz Zespole Szkół Rolniczych w Międzyświeciu. W trakcie zajęć omawialiśmy działania które prowadziliśmy w Parku Gminnym w Wilkowicach poczynając od posprzątania parku poprzez zinwentaryzowania rosnących w nim roślin, przygotowanie ścieżki dydaktycznej, zgłoszenie drzew do ochrony pomnikowej oraz przeprowadzenie działań artystycznych. W każdym z tych miast staraliśmy się znaleźć miejsce podobne do parku w Wilkowicach tak aby w przyszłości młodzież mogła korzystając z naszych doświadczeń stworzyć park przyjazny ludziom i naturze u siebie. Podczas zajęć omawialiśmy również procedurę zgłaszania drzew do ochrony pomnikowej tak aby każdy z uczestników był w stanie sam zgłosić drzewo do ochrony.

W dniach 25-28 października 2007 w ramach Zielonej Akademi Klubu Gaja gościliśmy w naszym ośrodku młodzież z Zespołu Szkół Nr 4 w Łukowie. Podczas zajęć edukacyjnych uczniowie mogli dowiedzieć się o działaniach prowadzonych przez Klubu Gaja, a także jak sami na co dzień mogą działać na rzecz ochrony przyrody, np. jakie kroki podjąc aby obronić dzrewo przed nieuzasadnionym wycięciem, jak zorganizować lokalną akcję informacyjną, jak zgłosić drzewo do ochrony pomnikowej, co zrobć w wypadku zaśmiecania rzeki lub męczenia zwierząt. Nie zabrakło też zajęć w terenie - na górskich szlakach Beskidu Śląskiego oraz na ścieżce przyrodnizcej Klubu Gaja "Odkryj swój park". Pogoda bardzo nam dopisała, słońce świeciło, a ze szczytu Klimczoka oczom naszym ukazał się przepiekny widok na Tatry. Na zakończenie pobytu odbyły się warsztaty "Sztuka dla Ziemi", podczas których każdy z uczestników pracował nad projektem szblonu graffiti dotyczącym ochrony środowiska i praw zwierząt, który następnie odbijaliśmy na koszulkach. Wspólna, twórcza praca bardzo nas wciągnęła. Powstały bardzo ciekawe, często zaangażowane społecznie szablony. Mamy nadzieję, że tego typu zajęcia edukacyjne będą dla młodzieży do inspiracją do dalszej pracy na rzecz ochrony przyrody.

Celem programu edukacji ekologicznej "Odkryj swój park" było zainspirowanie dzieci i młodzieży do działań proekologicznych poprzez rozbudzenie wśród nich ciekawości i zainteresowania swoja miejscowością i środowiskiem przyrodniczym oraz poprzez odkrycie lokalnie cennego przyrodniczo miejsca - na przykładzie parku gminnego w Wilkowicach. Celem programu było także utworzenie ścieżki przyrodniczo dydaktycznej na terenie tego parku oraz przeprowadzenie warsztatów edukacji ekologicznej, na których młodzież miała możliwość pogłębić swoją wiedzę ekologiczną, która przyczyni się do powstania lokalnych cennych przyrodniczo miejsc np. parków, skwerów czy ogrodów, którego staną się opiekunami i gospodarzami.

Projekt zyskał uznanie ze strony Urzędu Marszałkowskiego Województwa Śląskiego:
„ ....Realizacja wspólnego z Gminą Wilkowice programu edukacji ekologicznej pn.: „Odkryj swój park” oraz utworzenie na terenie parku ścieżki przyrodniczo-dydaktycznej stwarza warunki do wypracowania odpowiednich postaw i nawyków wśród społeczności lokalnej przyczyniając się do uzyskania znaczących efektów prośrodowiskowych.
Życząc osiągnięcia takich rezultatów wyrażam swoją aprobatę i pełne poparcie dla tego rodzaju inicjatyw.”
Z poważaniem
Wicemarszałek Województwa Śląskiego
Jan Grela

- utworzenie ścieżki przyrodniczo-dydaktycznej „Odkryj swój park” z dwoma tablicami informacyjnymi i 25 słupkami kamiennymi do oznakowania obiektów

- wydanie przewodnika po ścieżce przyrodniczo-dydaktycznej „Odkryj swój park”

- przeprowadzenie dwóch wykładów i warsztatu edukacyjnego „Jak działać na rzecz lokalnego środowiska”

- zgłoszenie pięciu drzew rosnących w parku do ochrony pomnikowej: dąb szypułkowy, buk zwyczajny, jesion wyniosły oraz grupa dębów szypułkowych, klon jawor

W projekcie wzięło udział 15 placówek oświatowych: SP im. A. Sikory w Mesznej, SP im. Synów Pułku w Bystrej, SP. im. Wł. Jagiełły w Wilkowicach, SP nr 3 w Szczyrku, Gimnazjum im. J. Fałata w Bystrej, Gimnazjum im. Królowej Jadwigi w Wilkowicach, Gimnazjum Waldorfskie im. K.C. Norwida w Bielsku-Białej, Gimnazjum nr 3 z Oddziałami Integracyjnymi im. K. Wojtyły w Mysłowicach, Gimnazjum nr 9 z Oddziałami Integracyjnymi w Bielsku-Białej, Przedszkole Publiczne w Bystrej, Przedszkole Publiczne w Wilkowicach, Publiczne Gimnazjum nr 3 w Kędzierzynie-Koźlu, grupa studentów w ramach programu "Pozarządowy Inkubator Kadr", studenci Wydziału Nauk o Materiałach i Środowisku ATH w Bielsku-Białej, Środowiskowe Ognisko Wychowawcze w Bielsku Białej i Świetlica Środowiskowa w Bielsku-Białej.

Informacje w mediach: na temat projektu ukazało się 21 artykułów w lokalnej prasie, w Dzienniku Zachodnim, Kronice Beskidzkiej, Gazecie Wyborczej, Głosie Gminy Wilkowice, Naszej Gazecie Gminnej oraz gazecie internetowej SuperNowa. Informacje i relacje z wydarzeń w parku ukazały się także w Radiu Bielsko, Radiu Katowice, TV Katowice i TV Bielsko

online: zanotowaliśmy blisko 2600 wejść na stronę poświęcona projektowi

Ścieżka przyrodniczo-dydaktyczna ma długość 1 km. Gminny Park w Wilkowicach usytuowany jest nieopodal centrum gminy. Sąsiaduje on w części południowej z budynkiem, w którym mieści się siedziba gminy Wilkowice. Obok parku przebiega uczęszczany zielony szlak turystyczny, wiodący od stacji PKP Wilkowice-Bystra na Klimczok (1117 m n.p.m.). Teren parku obniża się łagodnie w kierunku przepływającego w pobliżu potoku Białka.

Cały obszar parku zlokalizowany jest na siedlisku grądu subkontynentalnego Tilio-Carpinetum zróżnicowanego ze względu na wilgotność i żyzność podłoża na grąd: wysoki, typowy i niski. Dzięki ograniczonym zabiegom pielęgnacyjnym park ten charakteryzuje się częściowym powrotem do naturalnych układów biocenotycznych. Spośród gatunków roślin podlegających ochronie prawnej na terenie parku stwierdzono występowanie: czosnku niedźwiedziego Allium ursinum, lilii złotogłów Lilium martagon, pióropusznika strusiego Matteucia struthiopteris, barwinka pospolitego Vinca minor oraz bluszczu pospolitego Hedera helix.
Wzdłuż ścieżki wytypowano 25 obiektów, istotnych ze względów dydaktycznych. Obiekty te reprezentują rodzime i obce gatunki drzew, krzewów, roślin zielnych i mszaków, zbiorowiska roślinne oraz procesy ekologiczne związane z biocenozą lasu. Przedstawiane gatunki roślin mają również duże znaczenie praktyczne. Są wśród nich gatunki lecznicze oraz gatunki drzew i krzewów o znaczeniu gospodarczym i dekoracyjnym.

Ścieżka polecana jest wszystkim miłośnikom przyrody. Ze względu na niewielki stopień trudności jej pokonania oraz usytuowanie w centrum gminy i związany z tym dogodny dojazd, a także możliwość zaparkowania samochodu na skraju parku ścieżka predysponowana jest również do wykorzystania przez osoby niepełnosprawne. Czas niezbędny do zapoznania się z opisanymi poniżej obiektami zlokalizowanymi wzdłuż ścieżki dydaktycznej wynosi około 3 godzin.

Opis obiektów, na które warto zwrócić uwagę odwiedzając ścieżkę przyrodniczo-dydaktyczną Klubu Gaja w parku gminnym w Wilkowicach:

1. Klon jawor Acer pseudoplatanus – jest okazałym drzewem osiągającym do 35 m wysokości. Wyróżnia się od reszty drzew w parku dzięki charakterystycznej brązowo-beżowej korze łuszczącej się płatami, przypominającej korę platanu (stąd łacińska nazwa pseudoplatanus).

2. Kasztanowiec zwyczajny Aesculus hipocastanum - jest jednym z najpiękniejszych drzew ozdobnych, efektownym o każdej porze roku. W naturze występuje na Bałkanach, w Grecji i Bułgarii, gdzie rośnie w dolinach górskich rzek na wysokości 1000-1200 m n.p.m. Kasztanowiec został wprowadzony do uprawy, w zachodniej i środkowej Europie, w 1576 roku. Jest wytrzymały na niskie temperatury, wrażliwy na suszę.

3. Posusz czynny i posusz jałowy – na terenie parku można obserwować zamierające i martwe świerki, które pozostawiono w celach edukacyjnych. Posusz czynny to zamierające lub martwe drzewa, które nadal są zasiedlone przez owada będącego przyczyną ich obumarcia. Natomiast posusz jałowy stanowią martwe drzewa opuszczone przez owada, który spowodował ich obumarcie, lub zabite przez inne czynniki i nie zasiedlone przez szkodliwe owady. Pozostawianie w lesie posuszu jałowego jest korzystne ze względu na to, że drzewa takie są środowiskiem życia wielu organizmów, (grzybów, śluzowców, owadów w tym antagonistów owadów uznanych za szkodniki a także większych zwierząt).

4. Buk Fagus sylvatica - w sąsiedztwie ścieżki dydaktycznej wyróżnia się pod względem rozmiarów okazały buk osiągający 86 cm w pierśnicy. Buk jest drzewem osiągającym o wysokości do 30 m, o korze gładkiej, ołowiowioszarej. Buk jest pospolitym gatunkiem europejskim. W Polsce spotykany jest w części południowej i północno-zachodniej.

5. Grąd wysoki – mianem grądów określa się lasy dębowo-grabowe lub dębowo-lipowo-grabowe. Występują one na całym obszarze Polski na niżu i w piętrze pogórza z wyjątkiem terenów górzystych. Grądy niegdyś dominowały w krajobrazie Polski, ale ze względu na żyzne siedliska, które zajmują zostały wylesione. obecnie zajmują one zaledwie 0,24% powierzchni kraju. Ścieżka przyrodniczo-dydaktyczna pozwala zapoznać się z wszystkimi typami siedliskowymi grądów.

6. Znaczenie światła w lesie – na terenie parku można zaobserwować ciekawą formę jesionu Fraxinus excelsior o wygiętym w stronę światła pniu. Przyglądając się temu drzewu uzmysłowić sobie można jak bardzo światło decyduje o strukturze zbiorowiska leśnego.

7. Sosna czarna Pinus nigra jest często nasadzanym gatunkiem w parkach ze względu na małe wymagania i znaczną odporność na zanieczyszczenie powietrza. Osiąga wysokość 20-30 m. Gatunek ten pochodzi z południowej Europy.

8. Modrzew Larix decidua – został posadzony na terenie parku. Jest drzewem osiągającym do 50 m, o igłach opadających na zimę. W młodości bardzo szybko rośnie. 9. Olsza czarna Alnus glutinosa – występuje w miejscach najbardziej wilgotnych w obrębie parku. Osiąga wysokość do 25 m. Olsza czarna występuje w niemal całej Europie. Jest rośliną wskaźnikową wysokiego poziomu wód gruntowych.

10. Dąb szypułkowy Quercus robur – największy okaz tego gatunku osiągający 1m w pierśnicy rośnie w centralnej części parku. Dąb szypułkowy osiągając do 45 m wysokości należy do naszych najwyższych drzew liściastych. W przeszłości wysuszone i pozbawione łupin żołędzie dębu, upalone i zmielone służyły do sporządzania napoju noszącego nazwę kawy żołędziowej. Dąb szypułkowy występuje w środkowej Europie, w północnej Afryce i zachodniej Azji.

11. Grąd typowy - zajmuje centralną cześć parku. Drzewostan tworzy głównie dąb szypułkowy i lipa drobnolistna z domieszką dzikiej czereśni i jawora.

12. Świerk pospolity Picea abies na terenie parku można spotkać pojedyncze świerki najprawdopodobniej sztucznie wprowadzone na siedlisko grądowe o czym świadczy ich nie najlepsza kondycja a także bardzo mały udział gatunków borowych w runie zazwyczaj towarzyszących świerkowi. Świerk pospolity jest gatunkiem rodzimym o prostym pniu osiągającym wysokość do 50 m, pokrytym szarą lub czerwonobrązową cienką, łuskowatą korą.

13. Sosna zwyczajna Pinus sylvestris – okazałe drzewo o wysokości dochodzącej do 40 m. Pień w górnej części jest rudy i łuszczy się cienkimi płatami, w dolnej części starych drzew pokryty jest grubą brązową, głęboko bruzdowaną korą.

14. Brzoza brodawkowata Betula pendula – jest jednym z najszybciej rosnących drzew, o wysokości do 30 m. Jej pędy pokryte są licznymi gruczołkami. Kwiaty pojawiają się wraz z rozwojem liści. Jest drzewem często sadzonym w parkach. Wiosną pozyskuje się z brzozy sok zwany oskołą używany do wyrobu piwa, octu, musującego wina oraz syropu. Wytwarza się z niego również zapobiegającą łysieniu i wypadaniu włosów „wodę brzozową”.

15. Głóg jednoszyjkowy Crataegus monogyna – jest pospolitym krzewem osiągającym do 8 m wysokości występującym głównie w lasach liściastych. Nazwa łacińska Crataegus wywodzi się z języka greckiego. Kratos oznacza siłę, agein znaczy dostarczać. Prawdopodobnie odnosiło się to do używania rośliny jako pożywnego pokarmu dla kóz lub do jej właściwości leczniczych.

16. Grąd niski – jest najwilgotniejszym typem lasu grądowego. Wykształca się w obniżeniach terenu i nieopodal cieków wodnych jednak nie zalewanych w czasie wysokich stanów wód. Na terenie parku można go spotkać w części północnej i północno-wschodniej położonej bliżej przepływającego w pobliżu potoku Białka. W drzewostanie poza gatunkami typowymi dla grądów pojawia się olsza czarna Alnus glutinosa.

17. Wierzba iwa Salix caprea – jest jedyną wierzbą rosnącą nie tylko w pobliżu wody, lecz również w lasach. Gatunek dwupienny. Kotki męskie są żółte, kwitną w marcu, po czym opadają. Zielone kotki żeńskie rozwijają się w torebki, z których uwalniają się filcowato owłosione nasiona.

18. Skupienie dębów szypułkowych - potencjalny pomnik przyrody – w części północno-wschodniej parku wyróżnia się grupa 8 okazałych dębów szypułkowych osiągających w pierśnicy obwód 205-236 cm.

19. Jesion wyniosły Fraxinus excelsior – występuje w sąsiedztwie skrzyżowania ul. Parkowej z ul. Słowiczą. Jego obwód w pierśnicy wynosi 300 cm co w pełni kwalifikuje to drzewo do objęcia ochroną w formie pomnika przyrody.

20. Formy odroślowe olszy czarnej Alnus glutinosa - olsza czarna, charakteryzuje się dużą zdolnością regeneracyjną. Przejawia się to często wyrastaniem, nawet u starych okazów, pędów odroślowych z odziomkowej części pnia lub w wyższej jego partii z guzowato ukształtowanych pąków stłumionych (śpiących, sferoblastów). Po ścięciu drzewa bardzo szybko pojawiają się odrośla czego przykład można obserwować w parku w Wilkowicach.

niektóre gatunki chronione występujące w park...

pióropusznik strusi	czosnek niedźwiedzi	bluszcz pospolity	lilia złotogłów

21. Dziki bez czarny Sambucus nigra – jest pospolitym w całej Polsce krzewem, kwitnącym w maju i czerwcu kiedy to okrywa się białymi, lekko kremowymi kwiatkami, zebranymi w talerzowate baldachy. Owocami jego są kuliste jagody, najpierw ciemnoczerwone, a później w końcu sierpnia czarne i błyszczące.
Z dojrzałych świeżych owoców przygotowuje się zupy, kisiele, powidła, soki a także nalewki owocowe, wódki i wina. Wysuszone kwiaty bzu czarnego stosowane są jako lek napotny i moczopędny. W średniowieczu używano wywaru z kory jako środek odchudzający .

22. Lipa drobnolistna Tilia cordata – Drzewo o dużej, gęstej koronie i zwisających gałęziach dorastające do 30 m. Liście sercowate, długości 3-6 cm, od spodu z bardzo charakterystycznymi, pomarańczowymi kępkami włosów w kątach nerwów. Jest ważną rośliną miododajną. Jedno duże drzewo w wieku od 50-100 lat dostarcza w sprzyjających warunkach klimatycznych od 2 do 5 kg miodu dziennie.

23. Jarzębina Sorbus aucuparia - małe drzewo lub krzew. Osiąga wysokość 8-10 m. Kwitnie w maju i czerwcu. Kwiaty o ciężkim słodkim zapachu są białe i zebrane w szczytowe baldachogrono. Kwiaty dostarczają pszczołom pyłku i nektaru. Z 1 ha pszczoły potrafią zebrać 35 kg miodu jarzębinowego, który jest czerwonawy, gruboziarnisty i charakteryzuje się silnym zapachem. Pomarańczowoczerwone owoce utrzymują się na drzewach często aż do zimy służąc za pokarm dla ptaków.

24. Drzewa i krzewy iglaste – w sąsiedztwie siedziby klubu Gaja można zobaczyć niewielką kolekcję roślin iglastych często nasadzanych w parkach. Rosną tutaj: sosna czarna Pinus nigra, świerk pospolity Picea abies, daglezja zielona Pseudotsuga menziesii, jodła pospolita Abies alba, żywotnik zachodni Thuja occidentalis, jałowiec pośredni Juniperus x media, jałowiec pospolity J. communis oraz modrzew pospolity Larix decidua. Drzewa i krzewy iglaste poza walorami estetycznymi mają również znaczenie zdrowotne ponieważ wydzielają one substancje lotne zwane fitoncydami hamujące rozwój drobnoustrojów.

25. Bluszcz pospolity Hedera helix –. pnie się po pniu modrzewia rosnącego przed siedzibą klubu Gaja. Jest on wiecznie zielonym krzewem z pędami płożącymi się lub pnącymi. Bluszcz zakwita we wrześniu i październiku, pierwszy raz w 8-10 roku życia. Jego cuchnące zgnilizną, miodne kwiaty zwabiają wiele owadów. Owocem jest okrągława niebieskoczarna jagoda. Gatunek ten podlega ochronie częściowej w Polsce.

Przewodnik po ścieżce

można otrzymać

w ośrodku Klubu Gaja i

w Urzędzie Gminy Wilkowice

Tablica informacyjna

przy ośrodku Klubu Gaja

Plan przebiegu trasy ścieżki

Początki naszego parku sięgają roku 1905. Zajrzyjmy do starych kronik Jana Halamy, Kronikarza Beskidzkiego i zobaczmy jak to było....

1897 rok – początek leczniczej kariery Bystrej, miejscowości leżącej w bezpośrednim sąsiedztwie Wilkowic. Niezwykłe położenie tego miejsca, wśród malowniczych Beskidów, których piękno tak po mistrzowsku oddał znany polski malarz Julian Fałat oraz swoisty, leczniczy mikroklimat zadecydowały o uzdrowiskowym i turystycznym charakterze tego terenu.
To wtedy wiedeński lekarz Ludwik Jekeles zakupił bystrzański hotel od fabryki papierniczej Solali i zamienił go w zakład wodoleczniczy, zwany później sanatorium.

1905 rok – z inicjatywy dr Jekelesa oraz żon lekarzy powstało Towarzystwo Upiększania Bystrej, którego głównym celem była „opieka nad letnikami i upiększanie im pobytu”
Towarzystwo posiadało własną liczącą 700 lat bibliotekę, Klub Towarzyski z czytelnią, poczekalnię autobusową z kioskiem, gdzie można było kupić gazety, pamiątki, przybory do pisania i fotografie.

Około tego roku powstaje też piękny park wokół sanatorium, który ma służyć kuracjuszom. Tutejszy właściciel zamku w Łodygowicach oraz okolicznych gruntów baron Otto von Klobus podarował Towarzystwu Upiększania Bystrej ziemię, w tym kawałek lasu na potrzeby utworzenia parku. Ten kawałek lasu to właśnie nasz park, który początkowo był częścią całego kompleksu sanatoryjnego.

To zapewne wtedy dosadzono tu drzewa charakterystyczne dla parków np. kasztanowce, a także drzewa introdukowane takie jak sosna czarna czy daglezja. Wcześniej dominowały tu lipy, dęby i graby. Utworzono też ścieżki spacerowe i postawiono ławeczki dla kuracjuszy.

1930 rok - do czasów wojny parkiem opiekowało się Towarzystwo Upiększania Bystrej, które w roku 1930 zmieniło nazwę na Towarzystwo Przyjaciół Bystrej.

1945 rok - po II wojnie światowej park stracił na swej dawnej świetności. Z czasem zniknęły stąd ławeczki, zarosły alejki, pojawiły się śmieci.

2006 rok – Klub Gaja rozpoczyna realizację projektu edukacyjnego „Odkryj swój park”.
We współpracy z Gminą Wilkowice na terenie parku zostaje utworzona ścieżka przyrodniczo – edukacyjna „Odkryj swój park”. Wraz z młodzieżą dokonujemy generalnych porządków – zbieramy śmieci i wykonujemy niezbędne zabiegi pielęgnacyjne drzew i krzewów.
Park zaczyna żyć nowym życiem. Organizujemy tu warsztaty edukacyjne i artystyczne dla dzieci i młodzieży oraz wydarzenia ekologiczne i kulturalne takie jak Dzień Ziemi, Święto Drzewa, Sprzątanie Świata czy Ostatnia Nić Babiego Lata.

W dniu 9 czerwca 2007 roku w Ośrodku Lecznica w Wilkowicach przy ul. Parkowa 10 zorganizowaliśmy dzień otwarty Klubu Gaja. Rozpoczęliśmy pokazem filmów ekologicznych: "Jak uratować rzekę", "Sztuka dla Ziemi" i "Zwierzę nie jest rzeczą". Przez cały czas można było porozmawiać z pracownikami stowarzyszenia, obejrzec ośrodek i zabrać materiały edukacyjne: plakaty, ulotki, wydawnictwa. O godzinie 12.00 odbył się spacer po ścieżce edukacyjnej "Odkryj swój park". Oprowadzał Jarek Kasprzyk z Klubu Gaja. Każdy miał możliwość zapoznać się z gatunkami roślin i drzew rosnących w parku, a także zobaczyć niedawno ustanowione przez Radę Gminy Wilkowice trzy pomniki przyrody, które znajdują się na terenie ścieżki.

Na zdjęciu: Zespół Klubu Gaja z Janem Wilczakiem - Sołtysem Wilkowic oraz Ryszardem Rączką - Przewodniczącym Społecznego komitetu VIII Dni Wilkowic.

Miło nam poinformować, że w dniu 28 maja 2007 Rada Gminy Wilkowice objęła ochroną pomnikowa trzy spośród pięciu drzew rosnących w parku gminnym w Wilkowicach, zgłoszonych do ochrony przez Klub Gaja i młodziez biorącą udział w projekcie "Odkryj swój park".

Są to : dąb szypułkowy o imieniu Bystrzyk, klon jawor - Klimczok i buk zwyczajny nazwany przez młodzież Borsuczy Buk.

Na temat parku w Wilkowicach i prowadzonego tu przez Klub Gaja projektu "Odkryj swój park" ukazało się dotychczas 21 artykułów w lokalnej prasie, m.in. "Głosie Gminy Wilkowice", "Gazecie Wyborczej", "Dzienniku Zachodnim", "Kronice Beskidzkiej", "Naszej Gazecie Gminnej" oraz w "SuperNowej". Informacje na ten temt pojawiły się także w Radiu Katowice, Radiu Bielsko, TV Bielsko i TV Katowice.

Zapraszamy placówki oświatowe na zajęcia warsztatowe "Odkryj swój park", na których będzie można zdobyć informacje na temat obejmowania opieką i ochroną cennych przyrodniczo miejsc, zgłaszania drzew do ochrony pomnikowej, a także nauczyć się oznaczania drzew i krzewów. Warsztaty prowadzone są na ścieżce edukacyjno-przyrodniczej Klubu Gaja "Odkryj swój park" w Wilkowicach.
Wszystkich zainteresowanych prosimy o kontakt z naszym biurem, tel. 033 812 36 94 lub e-mail: klubgaja@klubgaja.pl

Na terenie parku gminnego w Wilkowicach możemy zaobserwować kilka interesujących z przyrodniczego punktu widzenia zjawisk, które mogą być pokazane podczas zajęć dydaktycznych prowadzonych z dziećmi i młodzieżą.
Park powstał na siedlisku lasu grądowego ( lipowo-dębowo-grabowego), które to lasy są obecnie bardzo rzadkie na terenie kraju. Przyczyną ich zaniku jest wysoka żyzność gleb, na których występują, w wyniku czego były karczowane i zamieniane na pola uprawne. Zwiedzając wilkowicki park mamy rzadką możliwość zapoznania się z tym typem lasu. Podczas zajęć dydaktycznych stwarza to możliwość mówienia o różnych typach zbiorowisk roślinnych występujących na terenie kraju oraz o wzajemnych powiązaniach pomiędzy rodzajem gleby i jej wilgotnością, wysokością nad poziomem morza, poziomem opadów a drzewami i roślinami runa.
Park w Wilkowicach powstał na siedlisku grądu. Nie jest to jednak typowy las, lecz park, w związku z tym rosną tutaj drzewa często nasadzane w parkach – kasztanowce, których aleje możemy zobaczyć na początku ścieżki dydaktycznej. Z innych drzew introdukowanych możemy spotkać sosnę czarną oraz daglezje. Taka różnorodność stwarza możliwość powiedzenia o różnicach występujących pomiędzy lasami naturalnymi, gospodarczymi i terenami rekreacyjnymi oraz omówić cechy charakterystyczne dla każdego z tych obszarów. Ponadto występuje tu wiele gatunków drzew niespotykanych w lasach grądowych, lecz typowych dla innych siedlisk takich jak sosna pospolita, świerk czy buk. Tak wielka różnorodność gatunkowa na niewielkim obszarze jest bardzo pomocna przy prowadzeniu zajęć dydaktycznych i nauce rozpoznawania drzew.
Obserwacja procesów przyrodniczych zachodzących w parku np. wydzielanie się posuszu pozwala przedstawić niekorzystne skutki błędnej gospodarki człowieka na terenach leśnych. Najbardziej widoczne jest to na przykładzie zamierania świerków występujących w parku. W beskidzkich lasach większość świerków została posadzona na siedliskach innych typów drzewostanów niż świerczyny i w związku z tym ich odporność na szkodliwe czynniki takie jak susza, zanieczyszczenie powietrza, silne wiatry, szkodniki owadzie jest znacznie mniejsza niż drzew rosnących zgodnie z wymaganiami siedliskowymi. Taką samą sytuację możemy zaobserwować w parku. Podczas ostatnich silnych wiatrów to właśnie świerki zostały najbardziej uszkodzone przez wiatr. Możemy zaobserwować również posusz czynny i jałowy na świerkach z wyraźnymi śladami żerowania kornika drukarza, jest to doskonały przykład na omówienie błędów, jakie popełnił człowiek prowadząc niewłaściwą gospodarkę leśną oraz znaczenia, jakie ma sadzenie drzew rodzimego pochodzenia dostosowanych do siedliska.
Na terenie parku występuje kilka drzew o wymiarach kwalifikujących je do ochrony pomnikowej. Podczas prowadzenia zajęć bardzo dużym zainteresowaniem uczestników cieszą się pomiary drzew. Na przykładzie wybranych dorodnych drzew dokonujemy ich pomiarów a następnie wspólnie z młodzieżą wypełniamy wniosek o uznanie drzewa za pomnik przyrody.
Zgłoszenie drzewa jako pomnika przyrody jest działaniem, który każdy z uczestników może zrobić samodzielnie i podczas naszych zajęć zdobywa taką umiejętność. Ponadto stwarza to okazje do przybliżenia idei ochrony pomnikowej drzew i innych obiektów cennych przyrodniczo. Wizyta w parku w różnych porach roku stwarza możliwość obserwowania różnych gatunków roślin zielnych kwitnących od wczesnej wiosny po późnego lata. Z powodu znacznego zacienienia dna lasu park bardzo pięknie prezentuje się wczesną wiosną, gdy masowo kwitną w nim rośliny zakwitające przed rozwinięciem się liści na drzewach np. zawilec gajowy.

19 kwietnia 2007 roku w Parku Gminnym w Wilkowicach nastąpiła inauguracja Dni Ziemi 2007. Przedstawiciel Urzędu Gminy Pani Grażyna Zając oraz przedstawiciele Klubu Gaja zasadzili symbolicznie trzy sosny. Rozpoczęcie Dni Ziemi zostało zarejestrowane przez TVP3 w Katowicach.

Klub Gaja wraz z Gminą Wilkowice ożywia park, który staje się miejscem sztuki i ekologii.
Instalacji przestrzenna Sztuka –Natura – Ostatnia Nić Babiego Lata.
Realizacja instalacji odbyła się we wtorek 12 grudnia 2006 w Parku w Wilkowicach w godzinach od 13.00 do 14.00

Wydarzenie było próbą połączenia form stworzonych przez naturę ( drzewa rozmieszczone na określonej przestrzeni ) z artystycznym działaniem człowieka, który źródeł swej inspiracji upatruje w naturze. Rytmiczne elementy drzew tworzące naturalną strukturę „MEGA KROSNA” – zostaną połączone „Pajęczyną” nici, których multiplikacja stworzy instalacje przestrzenną o charakterze dekoracyjno- symbolicznym.

REALIZACJA – Studenci Wydziału nauk o Materiałach i Środowisku ATH w Bielsku-Białej oraz Klub Gaja.

Ostatnia Nić Babiego Lata - instalacja przestrzenna

Święto Drzewa w Wilkowicach

W dniu 18 października 2006 o godz. 15.00 w parku gminnym w Wilkowicach odbyła się inauguracja Święta Drzewa w Gminie Wilkowice. W uroczystości wzięli udział przedstawiciele Urzedu Gminy Wilkowice, uczniowie i nauczyciele gimnazjów współpracujących z Klubem Gaja, okoliczni mieszkańcy, sympatycy oraz lokalne media. W trakcie inauguracji została oficjalnie otwarta rzeżba Pegaza, która powstał podczas warsztatów edukacyjny-artystycznych "Pegaz- pierwszy uratowany koń". Uroczystość uświetnili artyści ze Stanów Zjednoczonych - Wiktor Szostalo i Agnieszka Gradzik, którzy wykonali przepiękne rzeżby z patyków i wikliny. W parku, obok Pegaza, stanęły postacie dwóch góralek i górala, które obejmują drzewa. Autorzy nazwali swoją instalację "Zaloty". Jest to kolejna rzeżba artystów w ramach ich projektu Tree Hugger (obrońcy drzew).

Tree Hugger Project - Obrońcy Drzew

Pod takim hasłem, w październiku 2006 roku w ośrodku Klubu Gaja w Wilkowicach odbyły się warsztaty edukacyjne w ramach projektu "Odkryj swój park". W zajęciach wzięli udział uczniowie z Gimnazjum w Bystrej i Wilkowicach oraz Gimnazjum Waldorfskiego z Bielska-Białej. Młodzież wspólnie tworzyła ekologiczne rzeżby - ptaki z patyków i wikliny. Warsztaty prowadziła dwójka artystów: Beata Tarnawa i Waldemar Rudyk. Wspólna praca twórcza okazała się niezwykle inspirująca i dała nam wiele radości. Pozwoliła także na lepsze poznanie się młodzieży i zawiązanie nowych znajomości. Po krótkim wprowadzeniu na temat idei projektu "Odkryj swój park" oraz po zaznajomieniu się z zasadami BHP, przystąpiliśmy do pracy. Początki były trudne, gdyż ciężko było nam sobie wyobrazić ptaka z patyków i wikliny, a co dopiero go zrobić. Jednak pod wprawnym okiem artystów nie było to znowu takie straszne. Najpierw pracowaliśmy nad tułowiem ptaka - konstrukcją, do której następnie doczepialiśmy głowę i skrzydła. Do pracy wykorzystywaliśmy gałęzie i patyki znalezione w parku, a do ich łączenia używaliśmy drutu i gwoździ. Okazało się, że niektórzy z nas pierwszy raz trzymali w rękach młotek. Jednak po kilku chwilach praca szła już gładko. Jeszcze tylko trochę wyobraźni - jaką zrobić głowę, a jakie skrzydła - i ptak gotowy. Pracowaliśmy w trzech grupach, tak więc powstały trzy ptaki, każdy inny, niepowtarzalny. Ptaki powiesiliśmy w parku między drzewami. Ciągle jeszcze cieszą nasze oko. Planujemy juz kolejne zajęcia dla młodzieży, być może powstaną kolejne rzeźby, które ozdobią park.

"Nie ma większego specjalisty od takich instalacji od mieszkającego w Chełmku Waldemara rudyka, twórcy znanych patyczaków, takich jak Pegaz, który przez wiele miesięcy stał kolo Galerii Bielskiej BWA.(...) Niestety, rzeźby z czasem się rozpadną. - Taka jest idea, wszystko wróci do natury - tłumaczy Beata Tarnawa."


powstały trzy ptaki, każdy inny, niepowtarzalny...

ptaki zawiesiliśmy w parku pomiedzy drzewami....

"Warsztaty plastyczne w Klubie Gaja dotyczące konstruowania rzeźb z drzewa były dla nas niezwykle twórcze. Mieliśmy okazję spotkać nowych ludzi, spróbować swoich sił w kreowaniu przestrzennych form i poznać lepiej otaczający nas świat. Pomogliśmy w akcji, która ma spowodować, że nasze miejsce zamieszkania stanie się ładniejsze i bardziej przyjazne człowiekowi"

Dorota Aniszewska uczennica kl III C Gimnazjum im. Juliana Fałata w Bystrej

"Warsztaty w Klubie Gaja były udanym pomysłem . Poznałam sposoby montowania przestrzennych figur. Nauczyliśmy się tam z prostych elementów tworzyć ciekawe konstrukcje. Można było rozwinąć wyobraźnię przestrzenną i nauczyć się przydatnych czynności m.in. wbijania gwoździ. Satysfakcję sprawił nam pomysł ozdobienia parku rzeźbami z gałęzi. Mam nadzieję, że takie warsztaty będą jeszcze kiedyś zorganizowane."

"Zajęcia w Klubie Gaja stanowiły interesujące uzupełnienie szkolnych zajęć plastycznych. W szkole dominują płaskie prace rysunkowe i malarskie. Konstruowanie form przestrzennych w warunkach szkolnych jest z wielu powodów trudne do wykonania. Zaproszenie uczniów do pomocy nad formowaniem przestrzennych ptaków uważam za bardzo ciekawą koncepcję."

Wiesław Tomaszek nauczyciel plastyki w Gimnazjum im. Juliana Fałata w Bystrej

Termin pomnik przyrody został wprowadzony przez Humboldta - niemieckiego podróżnika, jednego z twórców nowoczesnej geografii - na przełomie XVIII i XIX wieku, co dało początek kierunkowi konserwatorskiemu w ochronie przyrody.

Pomnikami przyrody według ustawy o ochronie przyrody mogą być pojedyncze twory przyrody ożywionej i nie ożywionej lub ich skupiska. Powinny one posiadać szczególną wartość przyrodniczą, historyczną, naukową, krajobrazową lub kulturową oraz odznaczać się indywidualnymi cechami, wyróżniającymi je wśród innych obiektów. W praktyce są to przede wszystkim drzewa, które stanowią ponad 90 procent pomników, lecz mogą to być również głazy narzutowe, skałki, wodospady, jary lub jaskinie.

O uznaniu drzewa za pomnik decyduje gminny wydział ochrony środowiska, a jedynie w przypadkach wyjątkowych wojewódzki wydział ochrony środowiska i do tych instytucji należy kierować odpowiednie wnioski.
Wnioski o uznanie za pomnik przyrody mogą składać zarówno osoby prywatne jak i szkoły, stowarzyszenia, drużyny harcerskie i innego rodzaju instytucje.

Dla każdego gatunku jest ustalony minimalny wymiar, powyżej którego drzewo może być zaklasyfikowane jako pomnik przyrody. Jeśli chcemy poddać ochronie grupę drzew, to ich pojedyncze wymiary mają mniejsze znaczenie, a większy nacisk kładzie się na unikatowy charakter skupiska jako takiego. Zdarza się, że spotykamy drzewa o znacznie mniejszych rozmiarach, które jednak dla danego regionu stanowią najstarsze, największe i stąd najcenniejsze okazy. Dzięki ich ochronie wzrośnie szansa, że okazy te będą żyły jeszcze długo i zdrowo. A dla naszej miejscowości mogą stać się tak cenne jak niejeden zabytek architektury. Stare drzewa, wraz z całym bogactwem żywych organizmów z nimi związanych – grzybów, porostów, owadów żerujących w drewnie czy ptaków, są szczególnie cennymi okazami. Dzięki nim mamy okazję zobaczenia przejawów życia dzikiej przyrody, jakich jest już coraz mniej w Europie. Naturalne starzenie się i obumieranie drzew zostało bowiem całkowicie wyeliminowane z naszych lasów gospodarczych.

Podstawowym sprawą przy składaniu wniosku jest określenie gatunku interesującego nas drzewa. Na rynku jest dostępny szeroki wachlarz przewodników do oznaczania drzew i można z nich skorzystać.
Pomiar obwodu drzewa dokonuje się na wysokości tak zwanej pierśnicy, czyli 130 cm od ziemi, jeśli drzewo na tej wysokości posiada kilka pni to mierzymy wszystkie i sumujemy.
Ponadto wniosek powinien zawierać jak najdokładniejszą lokalizację obiektu z podaniem działki lub parceli, na której rośnie drzewo; w lesie należy podać obwód i podobwód leśny(jeśli nie mamy dostępu do map leśnych to wykorzystujemy mapy tradycyjne) można też zamieścić mapkę sytuacyjną z zaznaczonym drzewem. Dobrze, gdy wniosek zawiera również dokumentację fotograficzną obiektu. Już po złożeniu wniosku procedura kwalifikacyjna pomnika może trwać dosyć długo, więc warto systematycznie dowiadywać się u zajmujących się tą sprawą urzędników o los interesującego nas drzewa.

Każdy z nas może spróbować poszukać w swoim otoczeniu pięknych, okazałych drzew i zgłosić je do ochrony pomnikowej. Poszukiwanie pomników przyrody może okazać się także wspaniała przygodą i doskonałą okazją do poznania najbliższej okolicy.

Szacunkowe, minimalne wymiary drzew dla uznania ich pomnikami przyrody
gatunek drzewa		obwód w centymetrach mierzony na wysokości 130 centymetrów od ziemi
bez czarny, bez koralowy, cis pospolity, oraz wszystkie gat. jałowca, żywotnika, jarząba, cypryśnika, czeremchy		100
leszczyna turecka, tulipanowiec, magnolia, miłorząb, sosna limba		150
grab zwyczajny, grusza polna, jabłoń płonka, jawor,topola osika wszystkie gat. brzozy, wiązu		200
olsza czarna		220
daglezja, iglicznia, perełkowiec, pozostałe gatunki sosny, wszystkie gat. modrzewia, jodły, choiny, jesionu, świerka		250
buk, kasztanowiec, robinia pseudoakacja, klony, platan, wszystkie gat. dębu, lipy, wierzby		300
pozostałe topole		400

1. Przedmiot ochrony .................................
2. Nazwa Projektowanego Pomnika (proponowana lub istniejaca).............................
3. Opis pomnika
a) gatunek
b) obwód pierśnicy w cm
c) pierśnica w cm
d) wysokość w m
e) wysokość do pierwsego konaru w m
f) stan zdrowotny i zauważone uszkodzenia
g) wymagane zabiegi ochronne
h) inne uwagi
4. Adres obiektu.....................
a) miejscowość
b) gmina
c) nadleśnictwo, leśnictwo, obręb
d) numer ewidencyjny działki, według ewidencji gruntów
e) nazwa właściciela działki, na której zlokalizowany jest obiekt
f) krótki opis działalności człowieka w okolicy pomnika
g) informacje dodatkowe związane z lokalizacją przestrzenną obiektu
- dojazd PKP lub PKS do miejscowości ......... skąd do pomnika jest ....... km
- najbliższa osada oddalona jest od pomnika o ............. km
- krótki opis gruntu na którym znajduje się obiekt

Opis ewidencyjny wykonał w dniu
Imię i nazwisko
Adres
Telefon
Stanowisko służbowe

Uwagi:
Jeśli nie dysponujemy wszystkimi danymi, to można niektóre pominąć, absolutnie niezbędny jest gatunek, wymiar i lokalizacja (jak poniżej).
W przypadku większej ilosci drzew np. aleji do wniosku należy dołączyć spis pomiarów wszystkich drzew ( oddzielnie dla prawej i lewej strony alei)
Numer uwidecyjny działki podaje Urząd Gminy (lub Urząd Miasta i Gminy) i dołącza wycinek z mapy ewidencyjnej z dokładnym oznaczeniem miejsca położenia pomnika.
Do wniosku należy dołączyć:
- wycinek mapy pozwalający zlokalizować miejscowość, w której znajduje się pomnik,
- dokładny szkic (mapę w skali 1:5000) umożliwiający odnalezienie pomnika w terenie, pożądana jest także dokumentacja fotograficzna.

dąb szypułkowy

Bystrzyk

jesion wyniosły

Olbrzymek

grupa dębów szypułkowych

Mocarze

klon jawor

Klimczok

buk zwyczajny

Borsuczy Buk

Jak działać na rzecz ochrony lokalnego środowiska?

W ramach realizowanego przez Klub Gaja projektu "Odkryj swój park" we wrześniu 2006 roku zorganizowaliśmy dwa wykłady dla młodzieży z gimnazjum w Bystrej i w Wilkowicach, na których odbyła się prezentacja z pokazem slajdów "Jak działać na rzecz ochrony lokalnego środowiska" na przykładzie prowadzonych przez Klub Gaja kampanii i programów. Natomiast 5 października 2006 odbył się warsztat "Jak działać na rzecz ochrony lokalnego środowiska". W trakcie warsztatu, na przykładzie parku gminnego w Wilkowicach, uczestnicy dowiedzieli się co to jest działanie na rzecz ochrony środowiska, dlaczego warto zaopiekować sie parkiem i go chronić, w jaki sposób zmierzyć drzewa, jakie drzewa mogą być uznane za pomniki przyrody i w jaki sposób je zarejestrować.

Na terenie parku w Wilkowicach młodzież odnalazła 5 drzew, które postanowiła zgłosić do ochrony pomnikowej: buk zwyczajny, jesion wyniosły, dąb szypułkowy, klon jawor oraz grupa dębów szypułkowych. Każdemu z nich dzieci nadały imię, i tak buk otrzymał imię Borsuczy Buk, jesion - Olbrzymek, dąb - Bystrzyk, klon jawor - Klimczok, a grupa dębów - Mocarze.

Od października rozpoczęliśmy także cykl wykładów i warsztatów pt. "Odkryj swój park" adresowanych do placówek oświatowych z województwa śląskieg, na których młodzież zapozna się z idea obejmowania opieką i ochroną cennych przyrodniczo miejsc.


Zastanawiamy się dlaczego warto zaopiekować się parkiem i go chronić?

Oznaczanie drzew i krzewów, pomiary średnicy drzew i zgłaszanie do ochrony pomnikowej


Wnioski o uznanie Pomnikiem Przyrody, które złożyliśmy do Urzędu Gminy w Wilkowicach

W dniu 28 wrzesnia 2006 o godz. 11.00 odbyło się uroczyste otwarcie ścieżki dydaktyczno-przyrodniczej "Odkryj swój park" w parku gminnym w Wilkowicach. Ścieżka powstała w ramach programu edukacji ekologicznej "Odkryj swój park" realizowanego przez Klub Gaja, a dofinansowanego przez WFOŚiGw w Katowicach. Partnerem programu jest Gmina Wilkowice. Oficjalnego otwarcia ścieżki dokonała pani Sekretarz Gminy Grażyna Zając, przecinajac zielona wstęge przy wejściu do parku. W otwarciu ścieżki wzięli udział m.in. przedstawiciele samorządu lokalnego Gminy Wilkowice oraz władz powiatu Bielsko-Biała, współpracująca z Klubem Gaja młodzież szkolna wraz ze swoimi nauczycielami, przedstawiciele biznesu i organizacji pozarządowych, lokalne media. O ścieżce opowiadał i oprowadzał dr Zbigniew Wilczek z Uniwersytetu Śląskiego, który jest równocześnie autorem przewodnika "Odkryj swój park". Zapraszamy szkoły oraz wszystkich chętnych do odwiedzenia naszego parku.


Przecięcie zielonej wstęgi i pierwszy spacer gości

Gaja odkrywa swój park na śmietnisku

Gazeta Wyborcza, 29 września 2006

Miejsce przypominajace wysypisko śmieci ekolodzy zamienili w piękny park ze ścieżką dydaktyczną. Gdy przed rokiem Klub Gaja przeprowadził się do nowej siedziby w wilkowicach, ekolodzy postanowili posprzątać zapuszczony gminny park. Wywieźli śmieci, zlikwidowali kikuty ławek. Zdobyli tez 60 tyś z Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska, żeby wytyczyć tutaj ścieżkę przyrodniczo dydaktyczną "Odkryj swój park". Wczoraj została ona otwarta. Wzdłuż alejek na 2,5 hekatarowym terenie stanęło 25 kamiennych słupków. Każdy wskazyje jakąś osobliwość przyrodniczą, np. pomnikowe klony, dęby szypułkowe, jawory, sosny, kasztanowce i modrzewie. Ale na wilkowickiej trasie można też zobaczyć fiołki, czosnek niedźwiedzi czy zawilce. Mozna nią przejść samemu z broszurą, którą dostaniemy w siedzibie Gai, albo z przewodnikiem, który opowie o urokach parku. Ekolodzy będą tutaj zapraszać szkoły z całego Śląska. - My odkryliśmy uroki naszego pięknego parku. Teraz chcemy zachęcać innych do szukania i otaczania opieką podobnych miejsc. Będziemy w tym pomagać. Każdy z takich parków może być zadbany i atrakcyjny - mówi Jacek Bożek, prezes Klubu Gaja.
Marcin Czyżewski

W Dniu 15 września 2006 Klub Gaja zorganizował kolejną edycje akcji Sprzątania Świata. W tym roku sprzątaliśmy Park Gminny w Wilkowicach.

W akcji brali udział uczniowie z Gimnazjum w Bystrej oraz ze szkoły Waldorfskiej z Bielska-Białej. Zebraliśmy 35 worków śmieci!

Dziennik Zachodni, 18 września 2006
Gimnazjaliści z Bystrej oraz bielskiej szkoły Waldorfskiej posprzątali z ekologami wilkowicki park. Porządki były częścią akcji Sprzątanie Swiata, organizowanej w całej Polsce pzrez weekend. Ekolodzy z Gai rozdali dzieciakom rękawiczki oraz foliowe worki i mlodzi ruszyli do pracy.- Nie trzeba bylo nas namawiać - mówiły trzecioklasistki bystrzańskiego gimnazjum: Rachela Leńska, sylwia Śpiewak oraz Natalia Kosek. Dziewczyny zbierały metalowe odpadki, puszki, zakrętki od słoików, w drugim worku lądowały śmieci wszelakie. Inne grupy usprzątały szkło, , jeszcze inne wszystko co papierowe. Gimnazjaliści zebrali kilkanaście worków odpadów, jakieś metalowe pręty, ktoś znalazł spory fragment telewizora. Podczas wcześniejszych edycji kampanii "Zieloni" razem z młodzieżą sprzątali m.in. rzeki Białą oraz Wilkówkę, a także kilkukrotnie bielski Cygański Las. Porządki w dosyć zapuszczonym gminnym parku w poblizy Lecznicy, siedziby ekologów, stanowiły pierwszy z elementów autorskiego projektu Gai "Odkryj swój park", którego partnerem jest gmina Wilkowice. - Kolejnym jest wyznaczenie ścieżki dydaktycznej - wyjaśnia Jarosław Kasprzyk z Klubu Gaja. W parku ekolodzy znaleźli chronione gatunki roślin, m.in. czosnek niedźwiedzi czy konwalijkę, a ponadto cztery dzrewa, które swoimi rozmiarami kwalifikują się do zgloszenia jako pomniki przyrody. Scieżka zostanie otwarta 28 września. - Chccemy, by ten park i ścieżka stały się takim miejscem modelowym. Przykładem, który zachęci szkoły do stworzenia ścieżek edukacyjnych we własnych parkach - dodaje Kasprzyk. (LRK)