Królowa Polskich Rzek

Wisła - królowa polskich rzek, to ostatnia duża rzeka Europy, którą można nazwać naturalną.
Od swoich źródeł w Beskidzie Śląskim, gdzie w miejscowości Wisła spotykają się Biała i Czarna Wisełka, aż do ujścia do Zatoki Gdańskiej stanowi zróżnicowany biologicznie korytarz ekologiczny. Zlewnia Wisły zajmuje 53,9% powierzchni naszego kraju.

Wisła jest także ważnym symbolem w historii Polski.

Krajobraz znacznej części Wisły jest ostatnim tego typu krajobrazem naturalnej, nieuregulowanej rzeki w Europie. Rozgałęzione koryto, szereg wysp, piaszczystych łach i starorzeczy tworzy harmonię i piękno, niespotykane wobec zmian dokonanych przez ludzi na rzekach już uregulowanych. Wisła stanowi ważny szlak wędrówek ryb i choć wielkie wędrówki w znacznym stopniu zostały przez przebudowę dolnej Wisły ograniczone, jej rola jest nadal znaczna.

Dolina Wisły została podzielona na trzy odcinki: Wisłę Górną, Środkową i Dolną. Środkowy odcinek Wisły pomiędzy Zawichostem a Płockiem stanowiący do dziś przykład unikatowego krajobrazu naturalnej dużej rzeki, jest jednym z najcenniejszych (obok Bagien Biebrzańskich i Puszczy Białowieskiej) zespołów ekosystemów w Europie.

Dla wielu gatunków ssaków międzywale Wisły stanowi ważną drogę przemieszczania się. Odnosi się to nie tylko do ssaków ziemno-wodnych, ale także do wielu lądowych spośród kopytnych i drapieżnych. W tym zakresie podkreślana jest rola prawego brzegu Wisły w obrębie Warszawy stanowiącego pewien, ograniczony korytarz ekologiczny, pozwalający na przeniknięcie niewątpliwej bariery na drodze wędrówek, jaką jest wielkie miasto.

Obszar międzywala Wisły stanowi ważny element na szlaku wiosennych i jesiennych wędrówek wielu gatunków ptaków, w szczególności: rybołowa, mewy żółtonogiej, rybitwy wielkodziobnej, rybitwy czarnej, kwokacza, biegusów. Dla niektórych z tych gatunków ważny jest przy tym charakter rzeki "nieuregulowanej". Rodzi się tu i bytuje 2/3 gatunków ptaków Polski w tym wiele rzadkich i zagrożonych w Polsce i w Europie, których istnienie zależy od zachowania lęgowisk i żerowisk w dolinie środkowej Wisły. Dla wielu gatunków, których liczebność na całym obszarze Polski nie przekracza 60 par, doliny rzek są ostatnim i najważniejszym schronieniem; do takich ptaków należą: kulon, mewa, czarnogłowa, mewa mała oraz rybitwa białowąsa. Nadrzeczne lasy łęgowe są najbogatszym w gatunki roślin i zwierząt środowiskiem leśnym na naszym kontynencie, będącym analogiem niektórych lasów deszczowych strefy tropikalnej. w łęgach znajduje schronienie około 62% wszystkich gatunków śródlądowych ptaków Europy.

Obejrzyj krajobrazy wiślane...

W ARD TV będzie Wisła

Polska redakcja największego kanału niemieckiej telewizji publicznej -  ARD TV pracuje nad filmem na temat rzeki Wisły. Dziennikarze pokazują królową polskich rzek od źródeł aż do Bałtyku. Pierwszym z bohaterów dokumentu, który prowadzi filmowców do źródeł Białej Wisełki i opowiada o początkach  największej polskiej rzeki jest Jacek Bożek, prezes Klubu Gaja.

Niedawno, o podobną rolę poprosił Jacka Bożka podróżnik, Marek Kamiński, który realizował projekt „Ekspedycja Wisła”. Był bardzo zadowolony ze współpracy z Jackiem i rzeczywiście, Jacek okazał się bardzo dobrym przewodnikiem i rozmówcą. Opowiedział o tym, na czym nam szczególnie zależało: o symbolicznym znaczeniu tej rzeki dla Polski. Jest także osobą, która od 15 lat walczy o tę rzekę, a my szukamy odpowiedzi na pytanie dlaczego właściwie nie jest ona tak wykorzystywana jak inne tego typu rzeki w Europie – mówi Marta Mojkowska, producentka filmu.

Półgodzinny dokument pokazany zostanie w ARD TV 21 listopada. Jego autorem jest Ulrich Adrian.

Skąd się bierze woda w Wiśle

W dniu 18.09.2009 Jacek Bożek z Klubu Gaja poprowadził warsztaty eduakcyjne dla młodzieży pod hasłem "Skąd się bierze woda w Wiśle". Zajęcia odbyły się w Warszawie w ramach Festiwalu Sztuki nad Wisłą Przemiany.

Historia jak Wisła zatacza kręgi 

Wybitny polski podróżnik Marek Kamiński wraz z grupą młodych ludzi kontynuuje niecodzienną podróż kajakową wzdłuż Wisły. Jacek Bożek, prezes Klubu Gaja 25 sierpnia poprowadził wyprawę do źródeł Wisły na stokach Baraniej Góry, a 7 września Klub Gaja ponownie wziął udział w Ekspedycji Wisła, tym razem kreując wydarzenia w jednym z miast na drodze wyprawy – Kazimierzu Dolnym. W mieście o specyficznym klimacie, jak często podkreśla się, sprzyjającym artystom, Klub Gaja realizował działania w ramach programu Sztuka dla Ziemi (Ryby maja głos!).

Bardzo wiele spraw związanych z Wisłą można wykorzystać dla sztuki. - mówi Jacek Bożek, który 28 lat temu, właśnie w Kazimierzu, zrobił pierwszy wspólny happening z Beatą Tarnawą , Dziennik telewizyjny    który pokazywał jak bardzo informacje podawane przez ówczesną TV (1981 r.) są nieprawdziwe i propagandowe. Beata malowała na asfalcie ogromny ekran telewizora , czołgi i inne akcesoria przemocy , które wylewały się z ekranu . Na tym tle Jacek występował z tekstami poetyckimi , prozą i tańcem. Trasa happeningu Dziennik telewizyjny również prowadziła poprzez miejscowości wzdłuż Wisły. Oboje pokonywali ją autostopem.
W 1994 roku Klub Gaja wystartował z Kampanią Teraz Wisła, która miała zwrócić uwagę społeczną na dramatyczne zaniedbania względem królowej polskich rzek, a jednocześnie wciąż w wielu miejscach pięknej i dzikiej Wisły.

Działania wokół Wisły mogą być podejmowane w bardzo wielu kierunkach. To skarbiec  ekologii, historii, tradycji, kultury i sztuki. - podkreśla J. Bożek, który w piątek (11.09) weźmie udział w konferencji Płynie Wisła płynie.. .   zorganizowanej w ramach Ekspedycji Wisła. Pokazane zostaną  informacje o prowadzonych nad Wisłą badaniach ekologicznych i ich wynikach. Organizatorzy proponują także dyskusję o teraźniejszości i przyszłości tej ostatniej dzikiej rzeki Europy. Do rozmowy zaproszono przedstawicieli: ministerstw, samorządu, przemysłu, żeglugi, organizacji pozarządowych, mass mediów i młodzież. Początek – g. 11.00, w Sejmie RP w Sali Konferencyjnej w Nowym Domu Poselskim.

Ekspedycja Wisła u źródeł

W dniu 25.08.2009 ruszyła Ekspedycja Wisła Marka Kamińskiego. Do źródeł Białej i Czarnej Wisełki uczestników wyprawy, którzy spłyną Wisłą od Oświęcimia do Gdańska, poprowadził Jacek Bożek z Klubu Gaja. Podzielił się z uczestnikami wyprawy swoim doświadczeniem z prowadzonej już 15 lat pracy w ramach Kampanii "Teraz Wisła" i innych działań dla polskich rzek.

Z ogromną satysfakcją chcemy poinformować Państwa, że dzięki prawie trzyletniej kampanii prowadzonej przez Klub Gaja i Ogólnopolskie Towarzystwo Ochrony Ptaków, w październiku 2008 została zakończona procedura utworzenia rezerwatu przyrody „Wisła pod Zawichostem” 

Celem ochrony rezerwatu jest zachowanie, ze względów społecznych, naukowych i dydaktycznych stanowisk lęgowych, miejsc żerowania i odpoczynku podczas wędrówek rzadkich i charakterystycznych dla doliny Wisły gatunków- ptaków, w szczególności z rzędu siewkowych Charadriiforrnes. 
   
Rezerwat obejmuje w całości strefę korytową rzeki Wisły o długości około 15,5 km, na prawym brzegu pomiędzy ujściem Sanu (279+700 km szlaku żeglugowego Wisły), a ujściem Sanny (295+400 km szlaku żeglugowego), zaś na brzegu lewym na odcinku od 278+000 km (granica miejscowości Mściów i Szczytniki) do 293+400 km szlaku żeglugowego (granica miejscowości Piotrowice i Linów), a także część brzegów rzeki. W korycie tym, szczególnie przy stanach wód niższych od średniej rocznej, pojawiają się regularnie piaszczyste wyspy i odsypy, stanowiące siedliska lęgowe rybitw, mew i sieweczek, jak również izolowane od brzegu miejsca odpoczynku wielu innych gatunków ptaków wodno-błotnych. W skład rezerwatu wchodzi także część obwałowanych lub ograniczonych zachodnią nadrzeczną wysoką skarpą brzegów Wisły, stanowiących koryto wód wielkich, zajętych głównie przez niskie zadrzewienia topolowo-wierzbowe, częściowo również lasy, pastwiska i starorzecza. Łączna powierzchnia rezerwatu wynosi 1263,9524 ha. Wszystkie grunty rezerwatu, w tym także pokryte wodami, należą do Skarbu Państwa i pozostają w administracji Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej w Krakowie.

Określa się rodzaj, typy i podtypy rezerwatu:
1) rodzaj: faunistyczny (Fn);
2)  typ, ze względu na dominujący przedmiot ochrony: faunistyczny (PFn), podtyp: ptaków (Pt);
3)  typ, ze względu na główny typ ekosystemu: wodny (EW), podtyp: rzek i ich dolin, źródeł i potoków (rp).

Ze względu na podział administracyjny kraju rezerwat jest położony w trzech województwach:
l) świętokrzyskim - od strony brzegu zachodniego (lewego). Znajduje się tam największa część rezerwatu o powierzchni 693,977 ha

(54,9% całości), należąca do powiatu sandomierskiego i położona w dwóch gminach: Dwikozy (144,57 ha), oraz w mieście i gminie

Zawichost (549,407 ha);
2) podkarpackim - w części południowej, od strony brzegu wschodniego (prawego) łącznie 256,65 ha (20,3%), w powiecie Stalowa

Wola, gmina Radomyśl nad Sanem;
3) lubelskim - w części północnej, od strony brzegu wschodniego (prawego) - łącznie 313,3254 ha (24,8% całej powierzchni

rezerwatu), w powiecie Kraśnik Lubelski, gmina Annopol.

W tym miejscu chciałbym gorąco podziękować wszystkim tym, którzy przyczynili się do tego wielkiego sukcesu. Przede wszystkim Regionalnemu Zarządowi Gospodarki Wodnej w Krakowie, wszystkim samorządom, a w szczególności dr Wiesławowi Nowickiemu z Ogólopolskiego Towarzystwa Ochrony Ptaków, który czuwał nad merytoryczną całością przedsięwzięcia.

Jacek Bożek

Rezerwat "Wisła pod Zawichostem"

Klub Gaja 13 lutego wziął udział w posiedzeniu Wojewódzkiej Rady Ochrony Przyrody w Lublinie na którym to posiedzeniu Rada opiniowała propozycje  utworzenia ornitologicznego rezerwatu przyrody „Wisła pod Zawichostem”. Propozycje utworzenia rezerwatu zgłosiły trzy podmioty: Ogólnopolskie Towarzystwo Ochrony Ptaków, Klub Gaja oraz Regionalny Zarządu Gospodarki Wodnej w Krakowie. Łączna powierzchnia projektowanego rezerwatu wynosić ma 1263,9524 ha. Proponowany rezerwat położony jest na terenie trzech województw: świętokrzyskiego, podkarpackiego oraz lubelskiego. Miło nam poinformować, iż Wojewódzka Rada Ochrony Przyrody w Lublinie pozytywnie zaopiniowała projekt utworzenia rezerwatu „Wisła pod Zawichostem”. O dalszych losach projektowanego rezerwatu będziemy informować na naszych stronach.

Wdrażaniem Ramowej Dyrektywy Wodnej w Szwecji i Finlandii

Międzynarodowa wymiana doświadczeń związanych z wdrażaniem Ramowej Dyrektywy Wodnej

Na zaproszenie Klubu Gaja na IV Posiedzeniu Komisji ds. UDZIAŁU SPOŁECZEŃSTWA przy RADACH GOSPODARKI WODNEJ REGIONÓW WODNYCH: MAŁEJ WISŁY i GÓRNEJ ODRY przy RZGW Gliwice, które odbyło się w dniu 17 stycznia 2008 r. w siedzibie Starostwa Powiatowego w Gliwicach swoje wystąpienia dotyczące wdrażania Ramowej Dyrektywy Wodnej zaprezentowali goście z Finlandii oraz Szwecji. Klub Gaja wspólnie z Regionalnym Zarządem Gospodarki Wodnej w Gliwicach zainicjowali to spotkanie, które służyć miało międzynarodowej wymianie doświadczeń związanych z wdrażaniem Ramowej Dyrektywy Wodnej. Hannele Ahponen z Finnish Association for Nature Conservation oraz Bo Troedsson z the Ema Association zaprezentowali doświadczenia ze swoich krajów dotyczące właśnie wdrażania Ramowej Dyrektywy Wodnej. Przy zorganizowaniu spotkania specjalną pomoc Klub Gaja uzyskał ze strony RZGW Gliwice w szczególności od Pani Ksenii Starzec-Wiśniewskiej – Kierownika Zespołu Komunikacji Społecznej i Współpracy Międzynarodowej. Pobyt gości ze Szwecji i Finlandii możliwy był dzięki wsparciu finansowym i merytorycznym Niki Sporrong, szefowej The Fisheries Secretariat ze Szkoholmu, który jest partnerem w projekcie „Zaadoptuj rzekę – nasze rzeki wpływają do Bałtyku”. Po Posiedzeniu Komisji z gośćmi ze Szwecji i Finlandii spotkał się Dyrektor RZGW Gliwice Pan Franciszek Pistelok.

Rozmowa o malioracji rzek

Michał Olszewski: Od 10 lat prowadzicie akcję "Teraz Wisła", konsekwentnie sprzeciwiając się budowie tam, zapór, regulacjom. Jak na tym tle przedstawia się Małopolska? Jacek Bożek, Klub Gaja, koordynator akcji: Tak jak i gdzie indziej obserwujemy pospieszne betonowanie rzek i potoków. Związane jest to z kredytami Europejskiego Banku Inwestycji, które polskie władze muszą wykorzystać w najbliższym czasie. Często takie prace przynoszą więcej szkód niż pożytku. Na szczęście świadomość rośnie. Okazuje się, że naszymi głównymi sprzymierzeńcami są wędkarze, którzy telefonują z różnych stron kraju i proszą o pomoc. Oni już wiedzą, że regulacja rzek niszczy pierwotną florę i faunę wodną. A to dopiero początek negatywnych zmian. Świadomość rośnie? Wszyscy chcą regulować rzeki, bo widzą w tym ratunek przed powodzią. - Niestety, to prawda. To, co jest oczywistością dla Niemców czy Francuzów, czyli konieczność utrzymania terenów zalewowych, odsunięcia zabudowy od terenów najbardziej zagrożonych zalaniem, u nas jest ciągle nowinką. Dominuje przekonanie, że beton pomaga, i nieważne, że to pomoc pozorna, bo dzięki niemu rzeka wyleje gdzie indziej, czyniąc jeszcze większe szkody. Można wygrać z bezmyślną melioracją? - Oczywiście. Zachęcam wszystkich do kontaktów z naszym klubem. Funduszy na akcję "Teraz Wisła" wystarczy nam jeszcze na pół roku, więc w razie potrzeby możemy przysłać fachowców, przyjechać, porozmawiać z ludźmi, wspólnie zastanowić się, czy rzeczywiści istnieje konieczność melioracji. Najważniejsze to reagować. W ten sposób czasem udaje się uratować rzeki przed zniszczeniem. Gazeta.pl > Kraków > Opinie i analizy Poniedziałek, 7 czerwca 2004 not. mol 06-06-2004, o

Jak uratować rzekę
Pierwszy podręcznik dla wszystkich osób zainteresowanych stanem rzek i potoków. Autorzy Jacek Bożek i Wojciech Owczarz opisali swoje doświadczenia z prowadzonej przez Klub Gaja Ogólnopolskiej Kampanii "Teraz Wisła". Książka pomyślana jest jako podróż wzdłuż Wisły, od jej źródeł na Baraniej Górze aż do jej ujścia w Gdańsku.

- Do każdego rozdziału na trasie Wisły przez kraj dodaliśmy część praktyczną. Zawiera ona niezbędne informacje dla zainteresowanych założeniem stowarzyszenia czy organizacji, która zajmować będzie się ochroną rzeki w swoim otoczeniu.
Z lektury podręcznika można się dowiedzieć m.in. jak założyć grupę zajmującą się ekologią, gdzie ją zarejestrować, jak zdefiniować problem, którym należy się zająć, jak współpracować z samorządem i innymi grupami. - Dodatkowo zamieściliśmy wzory dokumentów, na przykład skargi do NSA, fragmenty ustaw, które dają prawo obywatelom do ochrony środowiska. Mogą się one przydać w pracy każdej grupy ekologicznej. - mówią autorzy książki - Jacek Bożek i Wojciech Owczarz.