Kaskada Dolnej Wisły

Zbudowany 30 lat temu stopień wodny we Włocławku stanowi jedyną przeszkodę w naturalności korytarza ekologicznego Wisły na dolnym i środkowym odcinku rzeki. Planowany jako jeden ze stopni kaskady stanowi teraz ogromne zagrożenie budowlane i ekologiczne. Erozja denna poniżej stopnia Włocławek osiągnęła już 3,5 metra. Osady denne na dnie zbiornika stanowią pozostałości ściekowe, które nazywane są "bombą ekologiczną"


Aby rozwiązać problem istniejącej tamy we Włocławku wielu ekologów i naukowców mówi o potrzebie rozebrania tego stopnia. Wiązałoby się to z wieloma problemami, lecz jest to możliwe do realizacji. Wymaga to jednak odważnych i dalekowzrocznych decyzji politycznych.

Realizacja projektu Kaskady Dolnej Wisły miałaby bardzo poważne konsekwencje, przekształcając strukturę przyrodniczą Doliny Dolnej Wisły i zaburzając jej dotychczasowe funkcjonowanie. Zmiany dotknęłyby najbardziej te z elementów i cech tego układu przyrodniczego, które stanowią o jego wyjątkowości w skali kraju i Europy.

Wybudowanie Kaskady Dolnej Wisły zniszczyłoby w Wiśle to, co prawie wszyscy naukowcy uważają za najcenniejsze: koryto naturalnie płynącej, roztokowej rzeki z występującymi unikalnymi siedliskami lasów łęgowych oraz innych naturalnych zbiorowisk roślinnych z występującymi na tych terenach, często objętymi ochroną, gatunkami fauny. Zaburzona zostałaby także funkcja jednego z najważniejszych korytarzy ekologicznych w Europie.

Od kilku lat lobby hodrotechniczne stara się przeforsować ideę budowy kolejnego stopnia wodnego w Kaskadzie Dolnej Wisły. Miejscowością, którą wybrano na projektowaną budowę jest Nieszawa pomiędzy Włocławkiem, a Toruniem.

Z powodów czysto politycznych, a nie technicznych lansuje się budowę tamy w Nieszawie, jako jedynej drogi do rozwiązania problemu istniejącego stopnia wodnego we Włocławku. Uwagi naukowców związanych z Polskimi i międzynarodowymi organizacjami ekologicznymi spychane są na plan dalszy jako niemożliwe do realizacji.

V Forum Tamy i Rozwój w Nairobi

W Nairobi w Kenii w dniach 23-24 listopada 2006 odbyło się V Forum Tamy i Rozwój – Fifth Dams and Development Forum Meeting United Nations Office,Nairobi, Kenya.
W spotkaniu, któremu przewodniczył Achim Steiner- dyrektor wykonawczy ULEP-United Nations Environment Programme, uczestniczyli członkowie forum, które reprezentują rządy, przedstawiciele organizacji pozarządowych oraz instytucje międzynarodowe. W wystąpieniu otwierającym konferencję AchimStainer wspomniał swoją pracę w WCD i przypomniał dlaczego proces, w którym uczestniczymy jest tak ważny. Dlaczego dialog pomiędzy wszystkimi użytkownikami wody i środowiska na świecie jest niezbędny, tym bardziej, że stoimy jako cała ludzkość przed ogromnymi wyzwaniami związanymi ze zmianami klimatu czy wyczerpywaniem się zasobów naturalnych. Okazało się, że jeszcze pięć lat temu niektóre wypowiedzi ekologów czy ekonomistów, które były traktowane z uśmiechem, teraz bardzo szybko sprawdzają się w rzeczywistości. Nastepnie Alberto T.Calcagno- koordynator DDP-UNEP, przedstawił dokument ,nad którym będzie dyskutowało Forum. Dokument “Compendium on relevant practices for improved decision-making, planning and management of dams and their alternatives” przygotowany  przez  DDPSecretariat został przedstawiony dla Steering Committee and the Government Advisiry Consultative Groups. Dyskusja jaka się rozpoczęła, była w szczególności ważna z punktu widzenia organizacji pozarządowych, które pracowały w procesie powstawania Raportu Światowej Komisji Zapór. Jedna najbardziej interesujących sesji dla  przedstawicieli organizacji pozarządowych była dyskusja  dotycząca wpływu procesu decyzyjnego samej budowy tam na środowisko naturalne i społeczności lokalne. Przedstawiono studia przypadków, które znalazły się w Kompendium, prosząc o uwagi i dyskusję.
Patrick McCully przedstawił sytuację ludzi organizacji, które protestują i szukają rozwiązań innych niż budowa wielkich tam na świecie. Była to wypowiedź, w której zawarły się podstawowe argumenty przeciwników wielkich zapór wodnych. Zwrócił też uwagę na wciąż aktualną przemoc wywieraną na działaczy lokalnych przez rządy czy prywatnych inwestorów. Dzień zakończyły wystąpienia pokazujące dobre praktyki na świecie ,kiedy rządy, biznes i społeczności lokalne dochodzą wspólnie do porozumienia.
Drugi dzień Forum rozpoczął się od pracy w grupach, w których dyskutowano nad kompendium oraz przyszłością tego dokumentu. Reporterzy poszczególnych grup przedstawili wspólną pracę na posiedzeniu ogólnym.
Okazało się, iż przedstawiciele społeczeństwa obywatelskiego całego świata mają jeszcze wiele uwag do Kompendium, które powinno być wydane kwietniu 2007roku. Zdając sobie sprawę z wagi dokumentu, który będzie firmowany przez UNDP, stwierdzono, iż istnieje potrzeba dopracowania wielu punktów. Jednym z ważnych punktów była propozycja przedstawiania w raportach tzw. złych praktyk, które mówią o wiele więcej o skutkach wielkich budów niż dobre praktyki, które zaciemniają realny obraz sytuacji.

Jacek Bożek

Klub Gaja członkiem Dams and Development Forum

Klub Gaja jako pierwsza i jedyna organizacja pozarządowa z Polski został przyjęty w maju 2006 roku do Dams and Development Forum, struktury międzynarodowej, która zajmuje się badaniem zależności pomiędzy wielkimi budowami zapór wodnych, a rozwojem regionalnym i ponadregionalnym, będącej równocześnie częścią DDP ( Dams and Development Project ).

Projekt Tamy i Rozwój Organizacji Narodów Zjednoczonych - United Nations Environment Programme Dams and Development Project powstał w roku 2001. W skład Forum, do którego przyjęto Klub Gaja wchodzą przedstawiciele rządów, organizacje międzynarodowe, związki zawodowe, NGO'sy, naukowcy, biznes. Dyrektorem prowadzącym projekt jest Alberto Calcagno.
Wyróżnienie to było możliwe po wielu latach pracy, którą Klub Gaja prowadził w Polsce i na świecie, związanej z ochroną dolin rzecznych i rozwojem zrównoważonym. W szczególności doceniono pracę włożoną w przetłumaczenie i rozpowszechnienie, jako pierwsza organizacja pozarządowa na świecie, Raportu Światowej Komisji Zapór Wodnych. Raport ten dotarł do najważniejszych instytucji zajmujących się problematyką zasobów wodnych w naszym kraju, a także na uczelnie i do samorządów.

Klub Gaja wydał na początku 2004 roku tłumaczenie raportu Światowej Komisji ds. Zapór Wodnych

Klub Gaja w prowadzonej od 1994 roku Ogólnopolskiej Kampanii "Teraz Wisła" stara się o zachowanie unikalnych wartości ekologicznych i kulturowych związanych z doliną Wisły. Wydanie polskiego tłumaczenia Raportu WCD "Zapory a rozwój" uważa za znakomitą możliwość pokazania nowego podejścia do środowiska i człowieka w zmieniającej się na świecie sytuacji społeczno-gospodarczej. Jego członkowie oczekują też, że ten raport spowoduje dyskusję, która doprowadzi do zmian w procesie podejmowania decyzji wpływających na środowisko, człowieka, kulturę, a nawet przyszłe pokolenia.
Wisła to ostatnia duża rzeka Europy zbliżona do naturalnej. Ostoja cennych gatunków zwierząt, ptaków i roślin. Od źródeł do ujścia stanowi zróżnicowany biologicznie korytarz ekologiczny. Klub Gaja broni królowej polskich rzek. Polski rząd, dzięki naszej kampanii, odstąpił od pomysłu budowy Kaskady Dolnej Wisły. Wisłę dostrzeżono jako jedną z pięciu najważniejszych światowych rzek, obok Nigru, Orinoko, Mekongu i Jangcy.

Światowa Komisja ds. Zapór Wodnych (World Commission on Dams)była niezależnym gremium powołanym z inicjatywy Banku Światowego i Światowej Unii Ochrony Przyrody (IUCN) – w odpowiedzi na kontrowersje i konflikty narastające wokół wielkich zapór. Komisja składała się z 12 niezależnych ekspertów o światowej renomie, nominowanych przez różne grupy interesów. Specjaliści z dziedziny budownictwa, energetyki, planowania, ekologii, zarządzania wywodzili się spośród przedstawicieli rządów państw, właścicieli zapór, organizacji społecznych, środowisk naukowych i społeczności lokalnych z rejonów oddziaływania zapór. Wśród 53 instytucji finansujących prace Komisji znalazły się państwa, firmy prywatne, organizacje międzynarodowe (takie jak WWF) oraz Bank Światowy.
Celem prac Komisji było dokonanie przeglądu efektywności wielkich zapór i oceny alternatyw, a także opracowanie kryteriów i zaleceń dla projektowania, wyceny, budowy, eksploatowania, monitorowania i rozbiórki zapór wodnych. Od maja 1998 Komisja poddała analizie około 1000 wielkich zapór w 79 krajach, badając ich wpływ na rozwój ekonomiczny, populacje ludzkie, zasoby wodne, przyrodę, a także ich efektywność finansową. Końcowym efektem tych prac, w których uczestniczyło kilkuset ekspertów z całego świata, jest udostępniony w 2000 r. raport Dams and Develpment: A New Framework for Decision-Making (Zapory a rozwój: Nowe wytyczne dla podejmowania decyzji).
Raport WCD opublikowany został 16 listopada 2000 r. Spotkał się on z ogromnym zainteresowaniem na wszystkich kontynentach. Instytucje rządowe wielu państw, prywatne firmy zajmujące się budową zapór, międzynarodowe instytucje finansowe oraz organizacje pozarządowe poddają go obecnie gruntownej analizie i ocenie.
Raport WCD formułuje wnioski wynikające z doświadczeń innych krajów poszukujących rozwiązań zaspokajających potrzeby ludzi w dziedzinie wody i energii, bez przynoszenia szkody środowisku. Raport pokazuje, że „zapory wodne miały ważny wkład w rozwój ludzkości i korzyści płynące z nich są znaczne”; jednak w zbyt wielu przypadkach płacono „cenę nie do zaakceptowania i często w ogóle niepotrzebną, szczególnie w znaczeniu społecznym i środowiskowym”. Pokazuje on również, jak przejść od kontrowersji i konfliktów wokół zapór wodnych do budowania dialogu i porozumienia.

Raport WCD „Zapory a rozwój” wydano przy wsparciu finansowym: International Rivers Network, WWF Polska – Światowego Funduszu Na Rzecz Przyrody oraz Klubu Gaja.