Wydawnictwo "Wisła Fax"

Pięć lat temu, 16 listopada 2000 roku, Nelson Mandela, następca tronu Królewskiego Holandii, Prezydent Banku Światowego, oraz inne sławne osoby otworzyły uroczystą ceremonię w Londynie na której po raz pierwszy został zaprezentowany Raport Światowej Komisji Zapór Wodnych (WCD). Raport powstał z inicjatywy Banku Światowego i IUCN, i stanowił pierwszą niezależną analizę oddziaływania największych zapór wodnych na świecie.
Raport WCD pokazał, że wielkie tamy są ważnym źródłem zasobów wodnych i energetycznych, lecz ich koszty środowiskowe, ekonomiczne i społeczne często są nie do przyjęcia. Komisja obliczyła również, że budowa wielkich zapór spowodowała wysiedlenie 40-80 milionów ludności na świecie i w wielu przypadkach stało się przyczyną ich ubóstwa . Koszty środowiskowe i ekonomiczne były często większe niż się spodziewano.
Raport WCD przedstawił wytyczne w jaki sposób nie dopuścić do takich skutków w przyszłości. Kluczem do lepszych projektów budowy tam jest ocena wszystkich możliwych zagrożeń jak i korzyści płynących z ich budowy. Nowe projekty powinny być realizowane tylko jeśli mają poparcie społeczne i gwarantują ochronę praw ludzi dotkniętych przez te działania.
Pomimo tego, że wielkie zapory stanowią jeden z najbardziej spornych tematów w polityce światowego rozwoju, dzięki publikacji Raportu WCD udało się doprowadzić do zgody pomiędzy różnymi grupami interesów – hydrotechnikami, politykami, naukowcami i organizacjami pozarządowymi. Raport uznany został jako nowy sposób rozwiązywania międzynarodowych konfliktów.
W odróżnieniu od innych raportów specjalnych, raport WCD nie został zapomniany zaraz po swoim wydaniu. Nadal wpływa na decyzje wielu różnych instytucji.

Rządy (w tym rządy Niemiec, Nepalu, Południowej Afryki i Szwecji) zainicjowały działania które wprowadziły wytyczne Raportu do polityki narodowej. Wiele instytucji finansowych zobowiązało się do wzięcia pod uwagę  wskazówek raportu w swoich przyszłych działaniach. Społeczności dotknięte przez wielkie tamy zaczęły domagać się swoich praw wskazywanych w Raporcie WCD. Opublikowanie wytycznych Raportu WCD stało się najważniejszym wydarzeniem w dziejach przemysłu hydrotechnicznego i rodzajem niepisanego prawa, które weryfikuje wszystkie nowe projekty.
Koalicja, która popiera wytyczne WCD zamierza wprowadzić zmiany w procesie planowania projektów wodnych. Natomiast Bank Światowy, który był inicjatorem raportu, wycofał się z tej koalicji, oznajmiając, że nie będzie kierował się wskazówkami zawartymi w raporcie WCD  i rozpoczął nową strategie budowania zapór wodnych.
W tym roku Bank Światowy rozpoczął swój pierwszy projekt budowania wielkiej tamy w ramach nowej strategii - Projekt Nam Theun 2 w Laosie. Oświadczył również, że zamierza popierać bardzo kontrowersyjną Tamę Kalabagh w Pakistanie, pomimo przeprowadzonych własnych badań które wskazały, że istniejące zapory w Pakistanie mają katastrofalny wpływ na środowisko i są niewłaściwie użytkowane. Bank Światowy rozważa również wsparcie dla bardzo ryzykownych projektów w Brazylii, Afryce i innych miejscach na świecie.
Zdaniem hydrotechników, projekt Nam Theun 2 jest zwiastunem nowej ery, a nowa strategia Banku Światowego ożywi przestarzały przemysł hydrotechniczny. Jednak Projekt Nam Theun 2 jest znacznie droższy niż alternatywne sposoby wytwarzania energii i stanowi znaczne zagrożenie dla środowiska i społeczności lokalnych. Odkąd Bank Światowy zaprezentował swoją strategię działania na początku 2003, istniejące projekty pozyskiwania energii z wiatru produkują znacznie więcej energii niż wielkie zapory wodne.
Nowa strategia budowy zapór wodnych Banku Światowego ignoruje 70 lat doświadczeń w pracy ze skorumpowanym systemem podejmowania decyzji, zrujnowanymi rzekami, zubożałymi społeczeństwami i niespłacalnymi długami. Jedynie podejście koncentrujące się na ludziach może zaspokoić potrzeby biednych na wodę i energię, bez poświęcania społeczności lokalnych i środowiska naturalnego. Jak wiele ciał doradczych już potwierdziło, alternatywy są dostępne, a wskazówki Raportu WCD są najlepszym sposobem na wybranie odpowiednich rozwiązań poprzez włączenie w proces podejmowania decyzji wszystkich grup interesu.
Organizacje Ekologiczne są gotowe do współpracy z inwestorami, którzy starają się stosować nowy model WCD. Rządy państw zobowiązane do realizacji „Milenijnych Celi Rozwoju ONZ” powinny wpłynąć na decyzje Banku Światowego.
Rządy, Bank Światowy i przemysł hydrotechniczny powinny w pełni przyjąć wytyczne Raportu WCD, który najlepiej pokazuje jak uniknąć kosztownych pomyłek w przyszłości.

Klub Gaja jako pierwsza organizacja pozarządowa na świecie - dotychczas uczyniły to rządy, przetłumaczył raport WCD na język polski.

Peter Bosshard, IRN                                     

Jacek Bożek, Prezes Klubu Gaja

Klub Gaja wydał właśnie tłumaczenie raportu Światowej Komisji ds. Zapór Wodnych

Klub Gaja w prowadzonej od 1994 roku Ogólnopolskiej Kampanii "Teraz Wisła" stara się o zachowanie unikalnych wartości ekologicznych i kulturowych związanych z doliną Wisły. Wydanie polskiego tłumaczenia Raportu WCD "Zapory a rozwój" uważa za znakomitą możliwość pokazania nowego podejścia do środowiska i człowieka w zmieniającej się na świecie sytuacji społeczno-gospodarczej. Jego członkowie oczekują też, że ten raport spowoduje dyskusję, która doprowadzi do zmian w procesie podejmowania decyzji wpływających na środowisko, człowieka, kulturę, a nawet przyszłe pokolenia.

Wisła to ostatnia duża rzeka Europy zbliżona do naturalnej. Ostoja cennych gatunków zwierząt, ptaków i roślin. Od źródeł do ujścia stanowi zróżnicowany biologicznie korytarz ekologiczny. Klub Gaja broni królowej polskich rzek. Polski rząd, dzięki naszej kampanii, odstąpił od pomysłu budowy Kaskady Dolnej Wisły. Wisłę dostrzeżono jako jedną z pięciu najważniejszych światowych rzek, obok Nigru, Orinoko, Mekongu i Jangcy.
Światowa Komisja ds. Zapór Wodnych (World Commission on Dams)była niezależnym gremium powołanym z inicjatywy Banku Światowego i Światowej Unii Ochrony Przyrody (IUCN) – w odpowiedzi na kontrowersje i konflikty narastające wokół wielkich zapór. Komisja składała się z 12 niezależnych ekspertów o światowej renomie, nominowanych przez różne grupy interesów. Specjaliści z dziedziny budownictwa, energetyki, planowania, ekologii, zarządzania wywodzili się spośród przedstawicieli rządów państw, właścicieli zapór, organizacji społecznych, środowisk naukowych i społeczności lokalnych z rejonów oddziaływania zapór. Wśród 53 instytucji finansujących prace Komisji znalazły się państwa, firmy prywatne, organizacje międzynarodowe (takie jak WWF) oraz Bank Światowy.
Celem prac Komisji było dokonanie przeglądu efektywności wielkich zapór i oceny alternatyw, a także opracowanie kryteriów i zaleceń dla projektowania, wyceny, budowy, eksploatowania, monitorowania i rozbiórki zapór wodnych. Od maja 1998 Komisja poddała analizie około 1000 wielkich zapór w 79 krajach, badając ich wpływ na rozwój ekonomiczny, populacje ludzkie, zasoby wodne, przyrodę, a także ich efektywność finansową. Końcowym efektem tych prac, w których uczestniczyło kilkuset ekspertów z całego świata, jest udostępniony w 2000 r. raport Dams and Develpment: A New Framework for Decision-Making (Zapory a rozwój: Nowe wytyczne dla podejmowania decyzji).
Raport WCD opublikowany został 16 listopada 2000 r. Spotkał się on z ogromnym zainteresowaniem na wszystkich kontynentach. Instytucje rządowe wielu państw, prywatne firmy zajmujące się budową zapór, międzynarodowe instytucje finansowe oraz organizacje pozarządowe poddają go obecnie gruntownej analizie i ocenie.
Raport WCD formułuje wnioski wynikające z doświadczeń innych krajów poszukujących rozwiązań zaspokajających potrzeby ludzi w dziedzinie wody i energii, bez przynoszenia szkody środowisku. Raport pokazuje, że „zapory wodne miały ważny wkład w rozwój ludzkości i korzyści płynące z nich są znaczne”; jednak w zbyt wielu przypadkach płacono „cenę nie do zaakceptowania i często w ogóle niepotrzebną, szczególnie w znaczeniu społecznym i środowiskowym”. Pokazuje on również, jak przejść od kontrowersji i konfliktów wokół zapór wodnych do budowania dialogu i porozumienia.

Raport WCD „Zapory a rozwój” wydano przy wsparciu finansowym: International Rivers Network, WWF Polska – Światowego Funduszu Na Rzecz Przyrody oraz Klubu Gaja.