Wisła Fax - numer 40

czerwiec 2005 rok

II Międzynarodowe Seminarium „Tamy, woda, życie” Bielsko-Biała 2005

„Skuteczne zaspokajanie ludzkich potrzeb w zakresie zaopatrzenia w wodę będzie w przyszłym stuleciu w coraz większym stopniu zależało od przyjęcia rozwiązań nietechnicznych oraz całkowicie nowego podejścia do planowania i zarządzania. Najważniejszym celem, jaki stawia sobie ten nowy paradygmat jest przemyśleć na nowo sposób wykorzystywania wody, z myślą o zwiększeniu produktywnego jej wykorzystania.
Potrzebne są dwa podejścia – zwiększenie efektywności zaspokajania potrzeb bieżących i zwiększanie efektywności rozdziału wody między różne formy użytkowania.”
Źródło: Gleick

Powiedzenie „Działaj lokalnie, myśl globalnie” zaczyna powoli tracić swoje pierwotne znaczenie. Dlaczego? Gdyż świat stał się jednym domem, naszą wspólną odpowiedzialnością. Dlatego też Klub Gaja zorganizował 14 marca 2005 roku II Międzynarodowe Seminarium „Tamy, woda, życie”. Seminarium dotyczyło sytuacji wody
i ochrony przyrody w Polsce i na planecie.

Przedstawiając w skrócie wystąpienia prelegentów II Międzynarodowego Seminarium „Tamy, woda, życie” należy się czytelnikowi kilka słów wstępu. Rok 2004 stał się za sprawą pożyczki z Europejskiego Banku Inwestycyjnego rokiem ogromnego niszczenia polskich rzek i strumieni. Klub Gaja w celu niedopuszczenia do dewastacji rzek podjął szereg działań. Opis lokalnych prac na konkretnych rzekach szczegółowo opisujemy w artykule „Jak uratować rzekę”. Natomiast działania ogólnopolskie przybliżamy w artykule „Dobre praktyki”. Zaznaczę tylko, iż głównym wymiernym efektem dzięki wsparciu i zaangażowaniu Ministra Środowiska Jerzego Swatonia są opracowane „Zasady dobrej praktyki w utrzymaniu rzek i potoków górskich” przyjęte ostatnio przez Ministerstwo Środowiska. Dokument ten w naszych oczach jest istotnym postępem w rozmowie o przyszłości rzek i sposobie zarządzania gospodarką wodną w naszym kraju.
Tematem przewodnim II Międzynarodowego Seminarium „Tamy, woda, życie” był przetłumaczony przez Klub Gaja Raport Światowej Komisji Zapór Wodnych „Zapory a rozwój. Nowe wytyczne dla podejmowania decyzji.” Klub Gaja, jako pierwsza na świecie organizacja pozarządowa, przetłumaczył Raport Światowej Komisji Zapór Wodnych ”Zapory a rozwój. Nowe wytyczne dla podejmowania decyzji.”. Dotychczas Raport został przetłumaczony z angielskiego przez rządy Tajlandii, Wietnamu, Afryki Południowej, Nepalu, Chin, Francji i Niemiec. Raport „Zapory a rozwój. Nowe wytyczne dla podejmowania decyzji.” jest rekomendowany przez niektóre rządy oraz agendy międzynarodowe (Organizacje Narodów Zjednoczonych ds. Rozwoju) jako dokument, na bazie, którego może dochodzić do negocjacji i porozumień w trakcie planowania i realizacji wielkich przedsięwzięć hydrotechnicznych.

„W odróżnieniu od raportów innych Komisji, które są kierowane głównie do rządów i społeczności międzynarodowej, nasz raport ma dotrzeć do szerokiego i zróżnicowanego grona odbiorców.
Jest on skierowany jednakowo do rządów, organizacji międzynarodowych, przedsiębiorstw międzynarodowych, instytucji finansujących, konsultantów, sieci NGO.”
Źródło: Raport Światowej Komisji Zapór Wodnych „Zapory a Rozwój” 
 

V-ce Minister Środowiska Andrzej Skowroński otwiera seminarium.

Podczas seminarium zaprezentowane zostały wnioski oraz dotychczasowe doświadczenia polskich i zagranicznych specjalistów wynikających z Raportu. Seminarium stworzyło możliwość wymiany doświadczeń pomiędzy organi-zacjami pozarządowymi, samorządowcami, administratorami rzek i potoków, politykami, urzędnikami, naukowcami i przyrodnikami. Wymianie doświadczeń towarzyszyły liczne dyskusje o przyszłości polskich rzek i sposobie zarządzania nimi.  
Seminarium otworzył Jacek Bożek, Prezes Klubu Gaja. Głos zabrał następnie podsekretarz stanu w Ministerstwie Środowiska Andrzej Skowroński, który życzył wszystkim uczestnikom Seminarium udanych obrad. Podczas seminarium zebrani goście wysłuchali referatów, których streszczenia prezentujemy poniżej.

„Raport „Zapory a rozwój” – historia, teraźniejszość i przyszłość”.
Jacek Bożek
Prezes Klubu Gaja

Ludzie, zwierzęta i przyroda
Raport Światowej Komisji Zapór Wodnych ma moim zdaniem znaczenie nie tylko dla instytucji, naukowców, polityków czy organizacji pozarządowych. Jest wskazówką dla tych, którzy chcą zrozumieć nasz zglobalizowany świat, ale także szukają najlepszych rozwiązań w sytuacjach, które wydają się bez wyjścia.
Powstanie WCD – World Commission On Dams oraz przygotowany przez nią Raport „Zapory a rozwój: Nowe wytyczne dla podejmowania decyzji” było wydarzeniem bez precedensowym mającym swoje skutki nie tylko dla teraźniejszości, ale także dla przyszłości. Nie tylko dotyczące zapór czy wody, ale w szczególności procesu społecznego mogącego doprowadzić do rozwiązywani konfliktów w sposób przejrzysty i usystematyzowany. Światowa Komisja ds. Zapór Wodnych (World Commission on Dams) była niezależnym gremium powołanym z inicjatywy Banku Światowego i Światowej Unii Ochrony Przyrody (IUCN) - w odpowiedzi na kontrowersje i konflikty narastające wokół wielkich zapór. Komisja składała się z 12 niezależnych ekspertów o światowej renomie, nominowanych przez różne grupy interesów. Specjaliści z dziedziny budownictwa, energetyki, planowania, ekologii, zarządzania wywodzili się spośród przedstawicieli rządów państw, właścicieli zapór, organizacji społecznych, środowisk naukowych i społeczności lokalnych z rejonów oddziaływania zapór. Wśród 53 instytucji finansujących prace Komisji znalazły się państwa, firmy prywatne, organizacje międzynarodowe oraz Bank Światowy.
Celem prac Komisji było dokonanie przeglądu efektywności wielkich zapór i oceny alternatyw, a także opracowanie kryteriów i zaleceń dla projektowania, wyceny, budowy, eksploatowania, monitorowania i rozbiórki zapór wodnych. Od maja 1998 Komisja poddała analizie około 1000 wielkich zapór w 79 krajach, badając ich wpływ na rozwój ekonomiczny, populacje ludzkie, zasoby wodne, przyrodę, a także ich efektywność finansowa. Końcowym efektem tych prac, w których uczestniczyło kilkuset ekspertów z całego świata, jest udostępniony w 2000 r. raport Dams and Develpment: A New Framework for Decision-Making.
Raport WCD opublikowany został 16 listopada 2000 r. Spotkał się on z ogromnym zainteresowaniem na wszystkich kontynentach. Instytucje rządowe wielu państw, prywatne firmy zajmujące się budową zapór, międzynarodowe instytucje finansowe oraz organizacje pozarządowe poddają go obecnie gruntownej analizie i ocenie.
Raport WCD formułuje wnioski wynikające z doświadczeń innych krajów poszukujących rozwiązań zaspokajających potrzeby ludzi w dziedzinie wody i energii, bez przynoszenia szkody środowisku. Raport pokazuje, ze „zapory wodne miały ważny wkład w rozwój ludzkości i korzyści płynące z nich są znaczne”; jednak w zbyt wielu przypadkach płacono „cenę nie do zaakceptowania i często w ogóle niepotrzebną, szczególnie w znaczeniu społecznym i środowiskowym”. Pokazuje on również, jak przejść od kontrowersji i konfliktów wokół zapór wodnych do budowania dialogu i porozumienia. Oczywiście nie obywało się bez ostrej wymiany zdań. Tak zróżnicowane grono mające bardzo odmienne poglądy musiało szukać rozwiązań, które powinny stać się wypadkową interesów oraz odmienności kultur i doświadczeń.
Opracowane przez Komisje zasady podejmowania decyzji opierają się na pięciu podstawowych wartościach: równości, zrównoważonym rozwoju, wydajności, uczestnictwie w podejmowaniu decyzji i rzetelności.

Jacek Bożek przekonuje do Wody i Życia.

Raport WCD jest kamieniem milowym w ewolucji poglądów na temat zapór jako instrumentów rozwoju gospodarczego. Debata o zaporach wodnych jest debata dotycząca samego znaczenia, celu i dróg do osiągnięcia rozwoju gospodarczego. Poprzez swój Globalny Przegląd funkcjonowania zapór wodnych Komisja prezentuje zintegrowaną ocenę, w jaki sposób, kiedy i dlaczego zapory odnoszą sukces lub porażkę w osiąganiu zamierzonych celów. Dostarcza to argumentów do dokonania zasadniczych zmian w ocenie wariantów, a także w cyklach planowania i projektowania rozwiązań w dziedzinie gospodarki wodnej i energetyki.
Przypominam raz jeszcze, iż opracowane przez Komisje zasady podejmowania decyzji opierają się na pięciu podstawowych wartościach: równości, zrównoważonym rozwoju, wydajności, uczestnictwie w podejmowaniu decyzji i rzetelności. Proponuje się:
– podejście uwzględniające prawa i zagrożenia jako praktyczną i słuszną podstawę do uwzględnienia wszystkich uprawnionych grup interesu przy negocjowaniu wyboru rozwiązań i akceptacji przedsięwzięcia;
– siedem strategicznych priorytetów i odpowiadających im zasad rozwoju gospodarki wodnej i energetyki, a mianowicie: pozyskiwanie akceptacji społecznej, wszechstronna ocena wariantów, sprawy istniejących zapór, zrównoważona ochrona rzek i podstaw egzystencji, uznanie uprawnień i udział w korzyściach, zapewnienie stosowania się do uzgodnień, dzielenie się rzekami dla zapewnienia pokoju, rozwoju i bezpieczeństwa;
– kryteria i wytyczne dobrej praktyki dotyczące strategicznych priorytetów, począwszy od analiz cyklu życia
i ocen skutków środowiskowych do analizy ryzyka zubożenia i porozumień integralnych.
Podejście i zalecenia Komisji oferują taki zakres możliwości rozwoju, jakiego nie dałoby uwzględnienie tylko z jednego punktu widzenia. Zapewniają one, że proces decyzyjny w dziedzinie gospodarki wodnej i energetyki:
– odzwierciedla kompleksowe podejście do integracji społecznych, środowiskowych i ekonomicznych aspektów rozwoju gospodarczego; 
– podnosi poziom przejrzystości i pewności działań dla wszystkich włączonych stron oraz
– zwiększa wiarę w zdolność społeczności i narodów do zapewnienia pokrycia ich przyszłego zapotrzebowania na wodę i energie.

Nasi goście z Krakowa, Anglii, Filipin, Polski, Francji i Czech.

Dlaczego Raport WCD jest ważny, w szczególności, dlaczego jest ważny dla Polski i to w tym momencie?
Stoimy na progu ogromnych przeobrażeń w każdej dziedzinie naszego życia społecznego i gospodarczego. Wiąże się to z wejściem Polski do Unii Europejskiej i konsekwencjami z tego wynikającymi. Nasze prawo dotyczące wody, gospodarowania nią, a także ochrony bioróżnorodności nie jest spójne, a nawet sprzeczne (w najnowszym numerze „Wisła Fax”, dostępnym w materiałach konferencyjnych, drukujemy ekspertyzy związane z tym tematem). Nie ułatwia to dialogu między różnorodnymi użytkownikami zasobów wodnych, tym bardziej, że w Narodowym Planie Rozwoju 2007–2013 możemy się także doszukać sprzeczności.

Narodowy Plan Rozwoju 2007–2013 ( fragmenty dotyczące wody i środowiska)
Priorytet: Gospodarowanie przestrzenia
139. Kierunek działań
3: Zapewnienie bezpieczeństwa ekologicznego
Bezpieczeństwo ekologiczne kraju rozumiane jako stan, w którym poziom presji na środowisko ze źródeł przemysłowych, rolnictwa i gospodarstw nie powoduje w żadnym miejscu ryzyka naruszenia standardów jego jakości, a równowaga przyrodnicza gwarantuje utrzymanie środowiska w podobnym stanie przez następne dziesięciolecia.
Kierunek ten będzie realizowany poprzez:
– Kształtowanie stosunków wodnych kraju, tj. inwestycje z zakresu gospodarki wodnej na obszarze dorzecza Odry i na obszarze dorzecza Wisły w celu poprawy bezpieczeństwa powodziowego, zapobiegania skutkom suszy oraz retencjonowania wody, a także poprawy jakości zasobów wodnych.
– Zapewnienie odpowiednich zasobów dyspozycyjnych wody – wysiłki na rzecz spowolnienia i wyrównania powierzchniowego odpływu wód, stopnia retencji wód powierzchniowych oraz dalszego ograniczenia eksploatacji zasobów wód podziemnych; intensywna ochrona obecnych i przyszłych zasobów dyspozycyjnych wody przed degradacja.
156. Program horyzontalny: Zasoby naturalne
157. Program Operacyjny Środowisko
Celem będzie poprawa stanu środowiska przyrodniczego oraz wspieranie działań z zakresu zrównoważonego rozwoju. Realizacja tego celu będzie następować przez:
– Wsparcie rozbudowy i modernizacji dużych projektów infrastruktury środowiskowej
– Wsparcie modernizacji i rozbudowy infrastruktury przeciwpowodziowej i retencyjnej
– Ochronę przyrody i różnorodności biologicznej oraz krajobrazowej (ekologiczna siec Natura 2000, krajowy system obszarów chronionych oraz rezerwaty biosfery)
– Zrównoważone wykorzystanie i gospodarkę zasobami naturalnymi i odpadami
– Wsparcie dla wdrożenia zintegrowanej polityki produktowej

Wypracowane przez WCD metody i nowe podejście do planowania i podejmowania decyzji mogą nam pomóc w dialogu. Nie chodzi tutaj tylko o nowe inwestycje, których plany pojawiają się  w różnych częściach kraju, ale i o zaszłości, o których nie możemy zapominać i stanowią nieustające źródło konfliktów. Myślę tutaj o projekcie Kaskady Dolnej Wisły, a w szczególności problemu Włocławka i Nieszawy.

Dlatego tez zalecenia WCD dla kluczowych grup interesu biorących udział w debacie na temat zapór mogą stanowić podstawę do rozpoczęcia niespotykanej dotąd w Polsce rozmowy

Rządy krajowe mogą:
– wymagać dokonania przeglądu obowiązujących procedur i przepisów dotyczących wielkich zapór wodnych;
– przyjąć zasadę wydawania okresowych licencji dla wszystkich zapór, zarówno publicznych, jak i prywatnych;
– ustanowić niezależny komitet składający się z wielu grup interesu, dla rozwiązania problemów związanych z zaporami, powstałych w przeszłości.

Grupy społeczne mogą:
– śledzić realizacje uzgodnień oraz pomagać wszystkim poszkodowanym stronom w poszukiwaniu rozwiązania nierozstrzygniętych sporów i sposobów dokonania zadośćuczynienia;
– aktywnie pomagać w identyfikowaniu grup interesu ważnych z punktu widzenia projektu zapory, wykorzystując podejście „prawa i zagrożenia”.

Organizacje ludzi poszkodowanych mogą:
– zidentyfikować nierozwiązane, szkodliwe społecznie i środowiskowo oddziaływania i przekonać odpowiednie władze, ażeby podjęły efektywne kroki w celu ich rozwiązania;
– rozwinąć układy dla poparcia i partnerstwa pozwalające na wzmocnienie możliwości technicznych i prawnych w procesach oceny potrzeb i wariantów ich zaspakajania.

Stowarzyszenia zawodowe mogą:
– rozwijać procedurę certyfikacji dostosowania do zaleceń WCD;
– poszerzać krajowe i międzynarodowe bazy danych, takie jak Światowy Rejestr Zapór Wodnych ICOLD, włączając w nie parametry społeczne i środowiskowe.

Sektor prywatny może:
– rozwijać i przyjąć dobrowolny kodeks procedur prowadzenia działań, zarządzania i certyfikacji, pozwalający na najlepsze zapewnienie i zademonstrowanie dostosowania się do zaleceń Komisji, włączając w to np normy zawarte w systemie zarządzania ISO 14001;
– przestrzegać konwencji dotyczącej ochrony przed korupcja Organizacji Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (OECD);
– przyjąć pakty o uczciwości we wszystkich kontraktach i zleceniach.

Instytucje pomocy dwustronnej i międzynarodowe banki rozwoju mogą:
– zapewnić, że każde rozwiązanie dotyczące zapory, dla którego zatwierdzono finansowanie, wynika z uzgodnionego procesu rankingu wariantów i jest zgodne
z zaleceniami WCD;
– przyspieszyć przejście od zasady finansowania poszczególnych przedsięwzięć do finansowania branżowego, szczególnie poprzez zwiększenie pomocy finansowej i technicznej w celu uzyskania efektywnej i przejrzystej, dokonanej z udziałem wszystkich zainteresowanych, oceny potrzeb i rozwiązań oraz poprzez finansowanie wariantów nietechnicznych;
– przejrzeć zestawienie obiektów w celu zidentyfikowania tych, które zostały wybudowane w przeszłości
i mogą nie spełniać przyjętych parametrów lub mieć nierozwiązane sprawy.
Dlatego po raz kolejny nawołuje do utworzenia „okrągłego stołu” dotyczącego przyszłości Włocławka. Przy dobrej woli wszystkich stron jesteśmy w stanie wypracować coś, z czego będziemy korzystać wszyscy. Ludzie, zwierzęta
i przyroda.

„Włocławek – Nieszawa – Polska – przykład społecznego niezrozumienia.”
Radosław Gawlik
Stowarzyszenie Eko-Unia we Wrocławiu

Historia:
1. PRL – Kaskada Dolnej Wisły
2. RP – Strategia dla Środkowej Wisły:
Trzy warianty:
a. pełna regulacja – kaskadyzacja
b. budowa stopnia w Ciechocinku (Nieszawie)
c. brak ingerencji (ewentualny próg piętrzący poniżej stopnia we Włocławku)
3. Propozycja IV wariantu – rozebranie zapory we Włocławku
Propozycje sposobu budowy i finansowania stopnia w Nieszawie
1. Jako przedsięwzięcie prywatnych inwestorów
2. Jako inwestycja publiczna ( środki podatników krajowych, unijnych)

Dyrektor Tadeusz Litewka prezentuje dobre praktyki.

„Dyrektywa wodna UE i dobre praktyki jako możliwość współpracy między sektorami.”
mgr inż. Tadeusz Litewka
Dyrektor Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej w Krakowie

Fakt wstąpienia Polski do Unii Europejskiej postawił przed hydrotechnikami dodatkowe zadania określone w Ramowej Dyrektywie Wodnej uzupełniające zapisy obowiązującej Ustawy Prawo Wodne. Referat przypomina podstawowe uwarunkowania prawne obowiązujące obecnie we wszelkich działaniach w korytach polskich rzek przy utrzymaniu i regulacji wód.
Na przykładzie dotychczasowej praktyki w regionie wodnym górnej Wisły przedstawiono też stosowane rozwiązania techniczne, wymagające weryfikacji lub zmiany.
W wyniku wieloletniej praktyki i doświadczenia administratora wód, jakim jest Regionalny Zarząd Gospodarki Wodnej w Krakowie, pojawiła się możliwość sformułowania propozycji tych zmian  i równoczesnego uwzględnienia obecnych uwarunkowań wynikających z prośrodowiskowej polityki unijnej.
Propozycje te, jako założenia do sformułowania zasad dobrej praktyki w utrzymaniu rzek i potoków górskich poparte potwierdzonymi w praktyce pilotażowymi realizacjami, przedstawiono w referacie.

„Jak uratować rzekę – przykłady działań interwencyjnych”

Paweł Grzybowski
Klub Gaja

Rząd polski w 2001 roku podpisał z Komisją Europejską umowę na pożyczkę w wysokości 25 mln Euro w ramach programu Phare ODBUDOWA 2001. Środki te, które muszą zostać wydane do końca 2005 roku mają być przeznaczone na dwie kategorie projektów: odbudowę zniszczonej przez powódź infrastruktury publicznej oraz działania, które mają zapobiec zagrożeniom powodziowym w przyszłości (infrastruktura przeciwpowodziowa). Ponadto rząd polski w 2001 roku podpisał także z Europejskim Bankiem Inwestycyjnym (EBI) umowę pożyczkową na odbudowę i naprawę infrastruktury zniszczonej powodzią. Pożyczkę zaciągnięto na kwotę 250 mln Euro. Jednakże całkowity koszt projektu wyniesie 385 mln Euro gdyż pozostałe 135 mln Euro zostanie pokryte ze środków budżetu naszego państwa.
Wymóg wydania pozyskanych środków do końca 2005 roku często powoduje, iż prowadzone obecnie jak i planowane regulacje rzek pozbawiają nas najcenniejszych elementów przyrodniczych w kraju. Działania Zarządów Melioracji i Urządzeń Wodnych oraz Regionalnych Zarządów Gospodarki Wodnej ingerując w miejsca chronione oraz zgłoszone do europejskiej sieci ekologicznej Natura 2000 powinny przed przystąpieniem do prac konsultować się z pozarządowymi organizacjami ekologicznymi oraz podjąć działania w celu ochrony rzadkich i ginących gatunków roślin i zwierząt.
Dokładnie rok temu na terenie woj. śląskiego jak i w całym kraju pojawiły się liczne protesty organizacji ekologicznych, wędkarzy, społeczników, ichtiologów, ornitologów, biologów alarmujących o działaniach hydrotechnicznych na polskich rzekach w związku ze wspomnianą pożyczką. Klub Gaja zebrał wśród współpracujących przyrodników listę 132 rzek, na których działania administratorów wzbudziły protesty społeczne.
Klub Gaja otrzymał grant od Fundacji im. Stefana Batorego w ramach konkursu „Organizacje strażnicze” na realizację projektu „Jak uratować rzekę”. W ramach tego projektu podjęliśmy szereg działań, które pokrótce postaram się przybliżyć: rzeki Jury Krakowsko-Częstochowskiej – Pilica, Krzytnia, Żebrówka; Rezerwat przyrody „Wisła – Czarna Wisełka”; rzeki: Knajka, Biała, Skawa, Piaśnica, Soła, Lubatówka, Wisłok, Łękawka, Straconka, Rzeki Pomorza. Podczas licznych wizji lokalnych oraz spotkań z administratorami rzek udało się wprowadzać modyfikacje w zakresie prowadzonych prac, w celu zmniejszenia ingerencji w przyrodę oraz zachowania cennych przyrodniczo miejsc. Ponadto Klub Gaja uczestniczył w spotkaniach z Europejskim Bankiem Inwestycyjnym. Dzięki staraniom Klubu Gaja udało się zorganizować spotkania z Ministrem Środowiska Jerzym Swatoniem podczas których podjęto próby wypracowania sposobu ochrony rzek przed nieuzasadnioną dewastacją rzek.

„Loara – przykład dobrej współpracy”
Roberto A. Epple
Założyciel European River Network we Francji,

Prezes SOS Loire Vivante Network
Autor projektu „Big Jump”

European River Network
Został założony w 1994 roku. Jego celem jest zarówno łączenie ze sobą i usprawnianie komunikacji pomiędzy grupami, organizacjami i osobami pracującymi na rzecz ochrony rzek, jak i pomiędzy organizacjami działającymi w innych dziedzinach jak np. ekologia, kultura, edukacja i prawa człowieka. ERN poszukuje sposobów promocji długofalowego, mądrego zarządzania zasobami wodnymi rzek w przeciwieństwie do polityki wyzysku, zanieczyszczenia i degradacji środowiska, jakie miało miejsce w przeszłości.

SOS Loire Vivante
Jest organizacją pozarządową (nazwa została nadana przez Francuskie Ministerstwo Ochrony Środowiska), która została powołana do życia pod koniec lat osiemdziesiątych jako opozycja do projektu budowy tamy Serre de la Fare i w celu ochrony doliny Górnej Loary. SOS LOIRE VIVANTE stała również w opozycji do planów budowy tam Le Veurdre (Allier, dopływ Loary) i  Chambonchard (Cher, dopływ Loary) oraz powiększania istniejącej tamy Naussac w górnym odcinku rzeki Allier.

Zgoda, pojednanie, pogodzenie
„Big Jump” ma na celu pojednanie społeczeństwa z rzekami. Projekt ten będzie wspomagał ludzi w odnowie mocnych więzi, które w przeszłości łączyły ludzi z terenem przez nich zamieszkiwanym. Pojednanie jest najważniejszym z elementów, mającym na celu uzyskanie poparcia dla wysiłku odnowy wielkich europejskich rzek
i terenów podmokłych. To ogromne zadanie zostało zawarte w Europejskiej Ramowej Dyrektywie Wodnej.
Kampania „Loire Vivante” – zmiana zarządzania zasobami wodnymi Loary
W latach osiemdziesiątych, Francja zdecydowała się na uregulowanie Loary, „ostatniej dzikiej rzeki” europy zachodniej: cztery zapory oraz wały zostały zaplanowane w basenie rzeki Loary, głównie w celu magazynowania wody – do wykorzystania w intensywnym rolnictwie i utylizacji odpadów jądrowych – oraz jako kontrola przeciwpowodziowa, która pogorszyłaby urbanizację terenów zalanych. Najważniejsza tama, o nazwie Serre de la Fare, która miała zostać wybudowana w dolinie górnego odcinka Loary, zatopiłaby 23 km2 dziewiczych wąwozów, będących ogromną możliwością dla długofalowego rozwoju lokalnego. Walka przeciwko budowie tej tamy stała się symbolem całej kampanii na rzecz „Loire Vivante”. Główny nacisk SOS Loire Vivante Network, popierany przez WWF i największe francuskie organizacje pozarządowe kładzie na walce przeciwko programowi budowy tam. Kampania, poprzez ogromne demonstracje, badania naukowe i konferencje, ustawodawstwo i okupowanie terenu tamy Serre de la Fare, doprowadziła do szerokiej dyskusji o sprawach ekologii w mediach zarówno we Francji jak i na świecie. Kampania także jako pierwsza zaproponowała alternatywy zapór, wprowadzając w ten sposób nowatorskie rozwiązania zarządzania zasobami wodnymi, szczególnie w dziedzinie kontroli przeciwpowodziowej. Koncentrowała się również na odnowie rzek
i ochronie różnorodności biologicznej. Łosoś atlantycki (Salmo salar), zagrożony wyginięciem w basenie rzeki Loary, stał się symbolem kampanii. W 1991 roku, zostało uchwalone prawo przeciwko budowie tamy Serre de la Fare, ogólnokrajowe poparcie zostało wypracowane przez ekologów. Tego samego roku francuski rząd lewicowy ogłosił wstrzymanie budowy Serre de la Fare. W 1992, Loire Vivante Nerwork otrzymał Nagrodę Goldman (odpowiednik Nagrody Nobla w dziedzinie ekologii). Na zakończenie, 4 stycznia 1994 roku, nowy prawicowy rząd potwierdził wstrzymanie budowy tamy oraz wprowadził nowy program zarządzania zasobami wodnymi Loary „Plan Loire Grandeur Nature”, który jeszcze pogłębił działania i poglądy Loire Vivante.

Sally Naylor.

„Edukacja ekologiczna nie tylko dla młodych”
Sally Naylor
Gaia Club UK

Europejska Ramowa Dyrektywa Wodna powstała jako wynik rosnącego niepokoju rządów, społeczeństwa oraz organizacji ekologicznych stanem czystości rzek, jezior, wód gruntowych i wód przybrzeżnych.
W wyniku rozmów zostały wytyczone kluczowe cele:
– Zwiększanie zakresu ochrony wód, zarówno powierzchniowych jak i gruntowych.
– Osiągnięcie „dobrego stanu wód w określonym limicie czasowym”.
– Water management based on river basins (zarządzanie zasobami wodnymi na obszarze zlewni rzeki)
– Osiągnięcie właściwych cen.
– Zwiększenie zaangażowania mieszkańców.
– Ustawodawstwo dotyczące regulacji rzek.
Poniższy raport skupia się na „zwiększeniu zaangażowania mieszkańców”. Przytoczone przykłady obrazują doświadczenia Wielkiej Brytanii w dziedzinie poprawy stanu wód i udziału społecznego.
– Wykorzystanie technologii: trzcinowe oczyszczanie dna.
– Thames 21
Tamiza 21 to ekologiczne stowarzyszenie charytatywne działające na terenie społeczności lokalnych w celu stworzenia czystego, bezpiecznego, oraz trwałego otoczenia brzegu londyńskich rzek, dopływów i kanałów.
– Humberhead Levels „Value in Wetness”
Agencja rządowa poprowadziła projekt wychodzący naprzeciw wieloletnich potrzeb Humberhead Levels w związku z przewidywanymi zmianami i zwiększeniem wilgotności i ilości terenów podmokłych (biotopów).
– Calder Future
The Calder Future Partnership istnieje w celu skoordynowanego podejścia do polepszania stanu rzek i kanałów pomiędzy odpowiednimi ciałami ustawodawczymi oraz w celu stwarzania szans udziału w projektach dla społeczności lokalnych i osób pracujących w pobliżu rzek i kanałów w Calderdale.

„Recepcja i wdrażanie Raportu „Zapory a rozwój” na świecie.”
Joji Carino
Członek Światowej Komisji Zapór Wodnych, Filipiny

Na World Summit for Sustainable Development w Johannesburgu 2002, światowi liderzy ponowili obietnice likwidacji biedy. To, że Ziemi grozi poważny deficyt wody oraz fakt, że najbiedniejsi są grupą najbardziej poszkodowaną z tego powodu, podkreśla tylko natychmiastową potrzebę działania. Kryzys zasobów wodnych jest skutkiem niewłaściwego zarządzania wodą. Poprawa tej sytuacji wymaga demokratyzacji w podejmowaniu decyzji oraz nadania równego statusu socjalnym, kulturalnym, ekologicznym i duchowym wartościom wody obok jej niepodważalnych wartości ekonomicznych.
Raport Światowej Komisji Zapór Wodnych „Zapory a Rozwój. Nowe wytyczne dla podejmowanie decyzji” podkreślił niektóre priorytety zasadnicze dla rozwoju zasobów energetycznych i wodnych. Od czasu publikacji Raportu, temat wody stał się ważną polityczną kwestią, także w niebawem mających się odbyć spotkaniach Komisji Rozwoju Zrównoważonego ONZ (Kwiecień 2005) i na Milenijnym Szczycie ONZ (Wrzesień 2005).
W mojej prezentacji chciałabym przedstawić te sprawy priorytetowe dla ludności tubylczej, lokalnych ugrupowań i społeczeństwa obywatelskiego, które będą poruszane na tych spotkaniach, a także prowadzone przez te grupy akcje na poziomie lokalnym, narodowym i międzynarodowym, które mogłyby coś zmienić na lepsze.                                                       

Spokojny, wyważony ale bardzo konkretny Janusz Żelaziński.

„Co dalej z polskimi rzekami w perspektywie powodzi.”
Janusz Żelaziński
Docent Instytutu Meteorologii i Gospodarki Wodnej w Warszawie

W okresie powojennym zarejestrowano w Polsce blisko 600 przypadków powodzi, w tym 15 powodzi katastrofalnych. W okresie tym nakłady na techniczne środki ochrony przed powodzią (wały, zbiorniki) były znaczne, natomiast szkody powodziowe systematycznie rosły. Zjawisko to obserwuje się na całym świecie (przykłady polskie i zagraniczne).
Dowodzi ono nieskuteczności środków technicznych, które ponadto niszczą ekosystemy wodne i od wody zależne (przykłady).
Poglądy na sposoby ograniczania skutków powodzi uległy ogromnej zmianie (przykłady z USA i UE).
Zaproponowano szereg przedsięwzięć i zabiegów, które ograniczają szkody powodziowe,
a jednocześnie są „przyjazne środowisku” (omówienie „Katalogu dobrych praktyk” UE, przykłady polskie i zagraniczne).
Nowe podejście, jak dotychczas nie zostało zaakceptowane przez środowisko hydrotechników, czego przykładem w Polsce jest sposób wykorzystania pożyczki Europejskiego Banku Inwestycyjnego (przykłady).
Wdrożenie nowego podejścia jest wyzwaniem chwili i wymaga głębokich zmian legislacyjnych.