 |
 |
 |
 |
|||||||||||
|
Społeczny monitoringwydatkowania środków publicznych związanych z utworzeniem i zabezpieczeniem stopnia wodnego Włocławek
Ile kosztują nas budowle hydrotechniczne?!
Klub Gaja od 1993 roku prowadzi Ogólnopolską Kampanię "Teraz Wisła". Jednym z głównych jej celów jest popieranie proekologicznego rozwoju zlewni Wisły. Największym zagrożeniem dla proekologicznego rozwoju rzeki jest zabudowa doliny rzeki stopniami wodnymi. W wyniku takiej zabudowy zaburzona zostałaby funkcja jednego z najważniejszych korytarzy ekologicznych w Europie. Pomimo zapewnień instytucji rządowych w Polsce nadal silnie popierana jest pochodząca z czasów PRL koncepcja „Kaskady Dolnej Wisły”. W „Programie dla Wisły i jej dorzecza na lata 2002 – 2020" koncepcja budowy stopnia wodnego w Nieszawie jest zauważalna. Oficjalnie jedyną inwestycją hydrotechniczną, jaką Rząd Polski wskazuje do realizacji w najbliższym czasie to budowa stopnia wodnego w Nieszawie dla wzmocnienia stopnia wodnego we Włocławku. Na początku 2006 roku Rząd Polski włączył finansowanie budowy stopnia wodnego Nieszawa do Programu Operacyjnego „Infrastruktura i Środowisko”. Rząd Polski w ten sposób zaczął ubiegać się o sfinansowanie tej inwestycji ze środków Unii Europejskiej. Stopień wodny Nieszawa wymieniony jest w tym dokumencie jako jedna z sześciu najważniejszych do realizacji inwestycji. W styczniu 2007 r. Rząd Polski zatwierdził 515 mln euro do 2015 roku z Programu Operacyjnego „Infrastruktura i Środowisko” na sfinansowanie budowy stopnia wodnego w Nieszawie. Jednak wielu ekspertów uważa, iż budowa stopnia wodnego w Nieszawie będzie skutkować w przyszłości potrzebą budowy kolejnych stopni wodnych na Wiśle. Dlatego też zdaniem Klubu Gaja promowanie budowy stopnia wodnego w Nieszawie jest jedynie hasłem dla ukrycia faktu dążenia do budowy Kaskady Dolnej Wisły. W 2004 roku Minister Środowiska wydał rozporządzenie obejmujące Dolinę Dolnej Wisły ochroną w ramach europejskiej sieci obszarów chronionych Natura 2000. Miejsce wyznaczone pod budowę stopnia wodnego Nieszawa zostało, zatem objęte ochroną poprzez wpisanie tego obszaru do sieci Natura 2000. Pamiętając ogromne sprzeciwy organizacji ekologicznych, jakie miały miejsce w Polsce w 2004 i 2005 roku dotyczących sposobu wydawania pieniędzy z pożyczki, jaką zaciągnął Rząd Polski w Europejskim Banku Inwestycyjnym Klub Gaja pragnie przeprowadzić monitoring procesu wydatkowania pieniędzy budżetowych na realizację działań związanych z zabezpieczeniem stopnia wodnego we Włocławku. Klub Gaja od listopada 2006 roku realizuje projekt „Społeczny monitoring wydatkowania środków publicznych związanych z utrzymaniem i zabezpieczeniem stopnia wodnego Włocławek”. Projekt ten dofinansowany został przez Fundację im. Stefana Batorego w ramach konkursu "Organizacje strażnicze: społeczna odpowiedzialność w życiu publicznym". Celami głównymi projektu są: Monitoring procesu planowania i wydatkowania środków finansowych pochodzących z budżetu państwa na zabezpieczenie stopnia wodnego Włocławek, w tym środków z budżetu wydatkowanych na działania związane z planami budowy stopnia wodnego Nieszawa. (szacunkowy koszt budowy stopnia wodnego Nieszawa to ok. 2 miliardy złotych); Cele szczegółowe projektu są następujące: 1. Monitoring sposobu wydatkowania środków publicznych z budżetu państwa na działania związane z zabezpieczeniem stopnia wodnego Włocławek. 2. Monitoring sposobu planowania i wydatkowania środków publicznych z budżetu państwa dotyczących działań związanych z planami budowy drugiego
stopnia wodnego na Dolnej Wiśle dla zabezpieczenia stopnia wodnego Włocławek (Ciechocinek-Nieszawa).
3. Monitoring środków finansowych przeznaczonych na zabezpieczenia wszystkich budowli hydrotechnicznych w Polsce w skali do projektu Nieszawa. 4. Upublicznianie informacji i dokumentów pochodzących z monitoringu poprzez umieszczanie najistotniejszych informacji na stronie internetowej Klubu Gaja oraz poprzez wydanie specjalnej publikacji.
Prowadzenie monitoringu ważne jest dla całego społeczeństwa, gdyż środki finansowe wydatkowane są i będą w dużej mierze z budżetu państwa i środków unijnych. Decyzje, za którymi często stoi lobby hydrotechniczne skutkują wydatkowaniem ogromnych środków podatników polskich i europejskich bez należytej kontroli społecznej. Organizacje społeczne występują w takich przypadkach w roli strażników optymalizacji decyzji z punktu widzenia społecznego, ekologicznego i ekonomicznego. Liczymy, iż dzięki przeprowadzonemu monitoringowi zwiększy się udział społeczny nad procesem planowania i wydatkowania środków z budżetu państwa i środków unijnych. Tło historyczne obecnej sytuacji
Pierwsze plany uregulowania rzeki Wisły pochodzą już z czasów zaborów. Od tego czasu przewijały się różne koncepcje sposobu uregulowania rzeki. Ze względów finansowych i politycznych jedynie niewielką część tych koncepcji zrealizowano. Projekt „Kaskada Dolnej Wisły” po raz pierwszy pojawił się w latach 50-tych ubiegłego wieku. Obejmował on plany budowy 10 zapór wodnych na dolnej Wiśle. Szczytowym momentem rozwoju planów skanalizowania rzeki Wisły były lata 70-te ubiegłego wieku. Wtedy to powstał plan budowy 7 stopni wodnych na górnej Wiśle, 12 stopni na środkowej Wiśle oraz 6 stopni na dolnej Wiśle. Projekt „Kaskady Dolnej Wisły” planował wybudowanie stopni wodnych w: Wyszogrodzie, Płocku, Włocławku, Ciechocinku, Solcu Kujawskim, Chełmnie, Opalenicy i Tczewie. Ze względów finansowych powstał dotychczas jeden stopień we Włocławku. Stopień ten wybudowany został w 1970 roku i powstał on jako jeden z 8 stopni wodnych na Dolnej Wiśle. Budowę kolejnych stopni wodnych wstrzymano przede wszystkim ze względów finansowych.
Reaktywacja planów budowy Kaskady miała miejsce na początku lat 90-tych. Zarówno w kręgach rządowych jak i przede wszystkim samorządowych Województwa Kujawsko-Pomorskiego istnieje bardzo silne gremium ludzi chcących doprowadzić do budowy kolejnego stopnia wodnego w Nieszawie. W początkowym okresie lobbing nastawiony był na budowę stopnia wodnego w Ciechocinku. Jednak w wyniku silnego oporu strony społecznej w tym Klubu Gaja przeniesiono planowaną inwestycję na wysokość miejscowości Nieszawa. Głównym argumentem strony społecznej był fakt, iż nie był ustalony wpływ budowy stopnia w Ciechocinku na ujęcia solanek ciechocińskich, których istnienie jest tak strategiczne dla funkcjonowania uzdrowiska w Ciechocinku. Wybrane najistotniejsze przedsięwzięcia rządowe dotyczące stopnia wodnego Nieszawa z ostatnich 7 lat: - listopad 1999 r. – konferencja dotycząca zagospodarowania Dolnej Wisły. Mowa jest o bezpieczeństwie stopnia wodnego Włocławek oraz możliwościach budowy stopnia Nieszawa-Ciechocinek. Ówczesny Minister Środowiska Jan Szyszko zleca opracowanie dotyczące stopnia Nieszawa-Ciechocinek.
- listopad 1999 r. – Sejm RP wzywa Rząd do podjęcia działań w celu zabezpieczenia stopnia Włocławek. Sprawą tą zajmuje się Minister Jan Szyszko. - luty 2000 r. – KERM przyjmuje stanowisko przygotowane przez Ministra Środowiska w sprawie uchwały Sejmu RP i rekomenduje Radzie Ministrów. - luty 2000 r. – Rada Ministrów zaleca wykonanie ekspertyzy i wskazuje na potrzebę powołania Zespołu Niezależny Ekspertów. Opracowany raport wskazuje wariantowość rozwiązań problemu.
- sierpień 2000 r. – Rada Ministrów akceptuje projekt budowy stopnia. - grudzień 2000 r. Sejm RP przyjął uchwałę dotyczącą budowy stopnia wodnego „Nieszawa –Ciechocinek”. - lipiec 2001 r. – Minister Środowiska Antoni Tokarczuk (pochodzący z woj. Kujawsko-Pomorskiego) podpisuje porozumienie z prywatnym konsorcjum dotyczące planów budowy stopnia wodnego Nieszawa-Ciechocinek.
- lipiec 2004 r. – Minister Środowiska wydaje rozporządzenie obejmujące Dolinę Dolnej Wisły ochroną jako obszaru specjalnej ochrony ptaków Natura 2000. - czerwiec 2005 r. – negatywna opinia Państwowej Rady Ochrony Przyrody dla planowanej budowy stopnia Ciechocinek-Nieszawa. - maj 2006 r. – Prokuratura Okręgowa we Włocławku wszczyna śledztwo mające na celu ustalić czy istnieje niebezpieczeństwo katastrofy budowlanej stopnia Włocławek.
- I kwartał 2006 r. – Rząd Polski występuje o sfinansowanie budowy stopnia wodnego Nieszawa z funduszy Unii Europejskiej w ramach Programu Operacyjnego „Infrastruktura i Środowisko”.
- styczeń 2007 r. Rząd Polski zatwierdza 515 mln euro do 2015 roku z Programu Operacyjnego „Infrastruktura i Środowisko” na sfinansowanie budowy stopnia wodnego w Nieszawie.
Ponadto w ostatnich 10 latach powstało kilkadziesiąt uchwał, stanowisk i wystąpień Sejmiku Województwa Kujawsko-Pomorskiego, Rad Gmin i Powiatów z tego regionu, których celem było doprowadzenie do budowy stopnia wodnego poniżej Włocławka.
Opisane decyzje rządowe w tej sprawie pociągnęły za sobą wydatkowanie milionów złotych pochodzących z Budżetu Państwa na realizację tych decyzji. Dotychczas informacje o wielkości środków przeznaczanych na te działania pochodzą jedynie z prasy. Jednak wydają się one być mało szczegółowe gdyż w przypadku tej samej inwestycji raz mowa jest o 10 mln. złotych a raz o 15 mln. złotych. Jest to ogromna różnica i dlatego też tym bardziej zasadne wydaje się być przeprowadzenie takiego monitoringu. W wyniku decyzji podjętych kilka lat temu wydatkowane są obecnie pieniądze pochodzące z budżetu. Należy zauważyć, iż w wyniku ustalenia problemu stabilności stopnia włocławskiego z budżetu państwa wydawane są środki finansowe na zabezpieczenie stopnia. Koszty, jakie ponosi budżet państwa dotyczą: floty lodołamaczy, utrzymanie i konserwacja zbiornika wodnego i stopnia wodnego, budowa stopnia podpiętrzającego poniżej stopnia wodnego, stała obsługa. Decyzje rządowe powodowały także, iż Budżet Państwa wydatkował pieniądze publiczne m. in. na opracowywanie i przygotowanie planów, programów, koncepcji związanych z realizacją inwestycji hydrotechnicznej stopień wodny Ciechocinek-Nieszawa.
Podczas planowania oraz realizacji inwestycji polegającej na budowie dużych stopni wodnych tak jak w przypadku stopnia w Nieszawie na całym świecie dochodzi do licznych nadużyć finansowych. Nadużycia te dotyczą w dużej mierze lub w całości pieniędzy pochodzących z budżetu państwa. Dlatego też monitoring społeczny jest tak ważny w tej dziedzinie. O potrzebie społecznego monitoringu niech świadczy fragment artykułu pt. „Tamy na mieliźnie” Nicholasa Hildyarda z Corner House opublikowanego w biuletynie „Wisła Fax” nr. 32, styczeń 2001 rok. „…Jak kategorycznie ujął to Anthony Churchill, starszy doradca Washington Energy Group, w dokumencie sponsorowanym przez Bank Światowy, a dotyczącym hydroenergii: "Źle określone produkty, brak dyscypliny i polityczne podejmowanie decyzji wzięte razem, zmieniły ten przemysł w następną tłustą maciorę, rozpychającą się do publicznego koryta..." Nikt nie jest tak naprawdę odpowiedzialny za błędy lub brak wyczucia rzeczywistości w planowaniu funkcjonowania tam. Bank Światowy, dotychczasowy główny zwolennik projektów budowy tam daje znaki "zmęczenia donatora". Słowami jednego z urzędników Banku Światowego, zaangażowanie w budowę tam stało się "nieefektywnym i bolesnym procesem". Ze średniej 26 tam sponsorowanych w latach 1970 - 1985, Bank zszedł do 4 na rok w latach '90. (…) Ponadto - Bank obecnie przyznaje, że oczekiwane korzyści ekonomiczne często nie sprawdzały się. W 70 wielkich projektach budowy tam finansowanych przez Bank Światowy ich koszty przekraczały o średnio 27 % szacunkowe kosztorysy (poprawione o wskaźnik inflacji), co dla porównania było prawie 5 razy wyższe od średniego przekroczenia kosztów w zakładach opalanych węglem i inną energią cieplną. Znaczący jest fakt, że przekroczenie kosztów w projektach hydroenergetycznych wskazywało znacznie wyższy błąd średni, niż średnie przekroczenie kosztów w całości projektów finansowanych przez Bank Światowy. Inna analiza Banku Światowego wskazuje, że z 80 hydro-projektów ukończonych w latach '70 i '80, w 3/4 z nich koszty przekroczyły budżet. Koszty końcowe w połowie projektów były o co najmniej 25 % wyższe niż szacowane; koszty przekroczyły oszacowaną kwotę o 50 % lub więcej w 30 % analizowanych projektów. Przekraczanie kosztów jest szczególnie niszczące dla rachunku ekonomicznego tam: chociaż koszty operacyjne są bardzo niskie, koszty ich budowy są niezwykle wysokie. Według Johna Besant-Jones, byłego głównego ekonomisty d/s energetyki w Banku Światowym koszty inwestycyjne stanowią około 80 % kosztów ogółem całego okresu funkcjonowania tam (…). Dla porównania - koszty inwestycyjne stanowią około połowę kosztów ogólnych funkcjonowania zakładów opalanych węglem. Przekroczenie kosztów o 30 % w przypadku tam jest więc dużo droższe od takiego samego przekroczenia kosztów w zakładzie opalanym węglem. Wysokie koszty inwestycyjne i częsta potrzeba uzyskiwania kredytu od banków zagranicznych oznaczają również, że ekonomiczne funkcjonowanie tam jest niezwykle podatne na zwyżki stóp procentowych i dewaluację walut. Przekroczenie terminów jest również wspólną cechą wielkich projektów hydroenergetycznych. Realizacja 49 hydro-projektów zweryfikowanych przez Departament Przemysłu i Energetyki Banku Światowego w 1990 r. zajęła średnio 5 lat i 8 miesięcy, o 14 miesięcy więcej, niż przewidziano w początkowych szacunkach. Po zakończeniu funkcjonowania tamy często z powodu zamulenia zbiornika nie można go wyłączyć z funkcjonowania, choćby z powodu możliwości zawalenia się. Dlatego też musi on zostać rozebrany co może również pociągnąć za sobą rozbiórkę samej tamy. Do dnia dzisiejszego stosunkowo niewiele tam został rozebranych, a przemysł musi jeszcze ujawnić w jaki sposób ma zamiar rozebrać wielkie tamy. Według Koalicji Reformy Hydroenergii mającej siedzibę w Stanach Zjednoczonych koszty usunięcia wielkich tam mogą osiągnąć poziom początkowych kosztów budowy…” Według Koncepcji Programowo-Przestrzennej Hydroprojetu z 2005 roku łączny koszt budowy stopnia wodnego Nieszawa, budowy zbiornika wodnego oraz prac regulacyjnych poniżej stopnia wynieść ma 1.935.067.532 zł. Opracowywane obecnie są dwa warianty finansowania tej inwestycji. Jeden zakłada, iż całość inwestycji będzie finansowana z budżety państwa, natomiast drugi mówi, iż realizacja inwestycji miałaby nastąpić w formie partnerstwa publiczno-prywatnego, gdzie udział Państwa planuje się na poziomie 776 mln. złotych.
W tym samym czasie oddziały RZGW w Polsce oraz samorządy domagają się pieniędzy na remonty już istniejących zapór, które są zagrożeniem dla życia i mienia ludzi i nie otrzymują wnioskowanych kwot. Klub Gaja przeprowadzi monitoring procesu planowania i wydatkowania pieniędzy publicznych na zabezpieczenie stopnia włocławskiego oraz wydatkowanie pieniędzy na plany budowy stopnia wodnego Nieszawa.  Tama Nieszawa - śmierdząca sprawa
Czemu proponowana budowa stopnia wodnego "Nieszawa" dostała milion złotych? Trzeba było przecież uchwalić w sejmie poprawkę w budżecie, tak, aby przenieść je z zaplanowanych wydatków na integrację europejską, a w tym wypadku podobno najbardziej politykom zależy na wejściu do Unii Europejskiej. To rutynowe pytanie, jest pytaniem dotyczącym przyszłości najwspanialszej z polskich rzek, Królowej, jedynej, jaka nam pozostała - Wisły. Ta ostatnia duża, zbliżona do naturalnej, rzeka Europy może zostać przegrodzona kolejnym stopniem wodnym tylko dlatego, że zbyt słaby jest głos ludzi i środowisk, dla których przyszłość tej rzeki jest ważna. Dlatego właśnie obrońcy rzeki nie mogą pozyskać pieniędzy i poparcia decydentów? Przypomnijmy kilka faktów, które w tej opowieści są bardzo istotne. Tuż przed wyborami, rzutem na taśmę, zapadła uchwała Sejmu, która mówiła o potrzebie budowy stopnia Nieszawa, ale tylko jako inwestycji komercyjnej. Co to oznaczało? Wybijało z rąk ekologów i ich ekspertów argumenty ekonomiczne, które wskazywały że jest to marnotrawienie pieniędzy podatników. Podjęto stosowną uchwałę i teraz argumenty "komercyjności" przedsięwzięcia już nie są tak istotne. Liczy się uchwała. Lietz, "Nowości" 19.12.2001) Jacek Bożek
List do Premiera Bielsko-Biała, 12.03.2002
Pan Leszek Miller Z poważaniem
Jacek Bożek Prezes Klubu Gaja
 Odpowiedź Ministerstwa Środowiska
Warszawa, 2002.03.14
Informacja Prasowa - Światowy Dzień Sprzeciwu Wobec Tam
List do Premiera od Komisji Europejskiej
i) okazuje się to inwestowaniem w przedsięwzięcie, które zostało określone jako pozostające w sprzeczności z obecnym prawem środowiskowym Unii Europejskiej, co potwierdziła Komisja Europejska; Z poważaniem Marszałek Sejmu, Pan Marek Borowski |
|||||||||||||
 |
 |
 |
 |
|||||||||||
| autor: yoyo | ikonki: krysiaida @ deviantart | działa dobrze pod: ie 5.0, netscape6, opera 5 (i wyżej) |
