Współodczuwanie - numer 50

marzec 2009

Biuletyn Współodczuwanie został wydany w ramach projektu Program edukacji ekologicznej Święto Drzewa realizowanego w latach 2008-2010
Wsparcie udzielone przez Islandię, Liechtenstein i Norwegię poprzez dofinansowanie ze środków Mechanizmu Finansowego Europejskiego Obszaru Gospodarczego oraz Norweskiego Mechanizmu Finansowego,  a także ze środków Rzeczpospolitej Polskiej w ramach Funduszu dla Organizacji Pozarządowych. Dofinansowano ze środków Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej.
	Cztery kolumny drukowanej wersji biuletynu zostały dofinansowane ze środków Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Katowicach.

Pomagamy zwierzętom – chronimy klimat

Nowy program Pomagamy zwierzętom – chronimy klimat jest realizowany pod patronatem Ministra Środowiska. Program dofinansowany jest ze środków Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej. Partnerami w jego realizacji jest Ogólnopolskie Towarzystwo Ochrony Zwierząt Animals i Compassion in World Farming.

Ponad pół wieku Współczucia
Założone w Wielkiej Brytanii w 1967 roku przez farmera Petera Robertsa (zm. 2006 r.) Compassion in World Farming (CIWF) organizuje kampanie na rzecz ochrony zwierząt gospodarskich hodowanych na potrzeby przemysłu spożywczego w Wielkiej Brytanii, Unii Europejskiej i na całym świecie. Sposobami na zmniejszenie cierpienia zwierząt i szkód w środowisku naturalnym promowanymi przez organizację są: ekologiczna hodowla zwierząt na wolnym wybiegu; wegetarianizm i weganizm oraz ogólne zmniejszenie spożycia mięsa. Głównym celem CIWE jest doprowadzenie do sprawiedliwego i humanitarnego traktowania zwierząt hodowlanych.

Historia działalności Petera Robertsa zaczęła się w 1950 roku. Był wówczas rolnikiem w Hampshire, gdzie zamieszkał po zakończeniu studiów rolniczych w Harper Adams Agricultural College. Roberts zajął się hodowlą bydła mlecznego, ale zaczął go niepokoić wzrost rolnictwa przemysłowego. Tuż po wojnie ten proces był szczególnie intensywny, popyt na obfite jedzenie, po wojennych latach głodu był widoczny. Roberts nie mógł jednak pogodzić się z okrucieństwem jakie obserwował w przemysłowej praktyce rolniczej hodowli wielkiej liczby kur w małych klatkach, wobec ciężarnych świń zamkniętych w nieprzystosowanych do ich potrzeb kojcach i cieląt trzymanych w wąskich boksach. Dla Robertsa było oczywiste, że takie zwierzęta były pozbawione wszystkiego, co sprawia, że życie warte jest życia. – napisał Times on line, w artykule poświęconym Robertsowi, kilka tygodni po jego śmierci.

Początkowo Roberts pisał skargi i listy do gazet, potem próbował współpracować z organizacjami zajmującymi się dobrostanem zwierząt. W końcu zdecydował się założyć własną organizację – Compassion in World Farming, która zaczęła prowadzić kampanie na rzecz obrony zwierząt hodowlanych. Te szybko przyciągnęły wsparcie ówczesnych gwiazd takich jak Celia Hammond, Joanna Lumley i Spike Milligan. W 1990 roku działania CIWF doprowadziły do wprowadzenia w Wielkiej Brytanii zakazu stosowania wąskich klatek dla cieląt (hodowanych dla tzw. białej cielęciny). W tym samym roku w Wielkiej Brytanii zabroniono stosowania kojców dla ciężarnych macior i kojców łańcuchowych.

Dziś Compassion in World Farming współpracuje ze 150 podobnymi organizacjami na całym świecie, liczy ponad 30 tys. członków w 11 krajach.

Klimat wokół zwierząt tworzą ludzie
Niepokojące zmiany klimatyczne na świecie w dużej mierze spowodowane są działalnością ludzi. Bardzo ważną dziedziną wpływającą na nie jest prowadzona przez człowieka hodowla zwierząt. Eksperci oceniają, że jest ona odpowiedzialna za 18% światowych emisji gazów cieplarnianych (GC) będących przyczyną efektu cieplarnianego. Jednocześnie specjaliści przewidują, że do roku 2050 produkcja zwierzęca na świecie podwoi się. Dlatego też Organizacja Narodów Zjednoczonych ds. Wyżywienia i Rolnictwa (FAO) podkreśla, że jednym z wiodących obszarów polityki ochrony środowiska powinien być właśnie sektor hodowlany, który wywiera tak głębokie i różnorodne oddziaływania. Prowadzony od lat program Klubu Gaja związany z ochroną zwierząt w tym roku realizowany jest pod hasłem Pomagamy zwierzętom – chronimy klimat.

Hodowla zwierząt jest odpowiedzialna za 18% światowych emisji gazów cieplarnianych (GC). Jest to więcej niż procentowy udział transportu odpowiedzialny za 14% globalnych emisji GC.

Hodowla zwierząt powoduje emisję podtlenku azotu oraz metanu pochodzących z nawozu zwierzęcego, emisję metanu z procesów trawiennych zwierząt oraz podtlenku azotu z nawozów mineralnych stosowanych w uprawach paszowych. Udział sektora hodowlanego w globalnych antropogenicznych (powstałych na skutek działalności gospodarczej człowieka) emisjach głównych gazów cieplarnianych wynosi:
•37% sumarycznej emisji metanu (CH4)
•65% emisji podtlenku azotu (N2O)
•9% emisji dwutlenku węgla (CO2).
Oprócz tego, z rolniczej produkcji zwierzęcej pochodzi 64% emisji amoniaku, które przyczyniają się do zanieczyszczenia powietrza, gleb i wód, powstawania kwaśnych deszczy i uszkadzania warstwy ozonowej.

Pomagając zwierzętom chronimy klimat
Trudno wyobrazić sobie choćby codzienny jadłospis bez wielu artykułów, które pochodzą od zwierząt. Można jednak dążyć do zmian w ich produkcji. Te natomiast, mogą zostać wywołane przez wybory świadomych konsumentów, dla których zakupy oznaczają decyzję popartą konkretną wiedzą. Do zmian mogą także dążyć świadomi obywatele, którzy dzięki edukacji ekologicznej będą rozumieć związki pomiędzy wpływem człowieka na środowisko, a zmianami klimatycznymi.  Głównym celem programu Pomagamy zwierzętom – chronimy klimat jest edukacja na temat rozwoju zrównoważonego i podnoszenie świadomości w zakresie ochrony środowiska i zmian klimatu na Ziemi. Dlatego:
•zachęcamy i inspirujemy placówki oświatowe do podejmowania lokalnych działań ekologicznych w szczególności dotyczących ochrony zwierząt
•zwracamy uwagę opinii publicznej, że ochrona zwierząt jest integralną częścią środowiska, a kształtowanie szacunku społecznego do innych istot pomaga zachować to środowisko dla obecnych i przyszłych pokoleń
•poprzez wydarzenia informacyjne, akcje uliczne, konferencje i rozmowy z dziennikarzami przekazujemy wiadomości na temat wpływu hodowli zwierząt gospodarskich na zmiany klimatyczne
•stwarzamy wiele okazji do zapoznania się z informacjami na temat ochrony środowiska, ochrony zwierząt wolno żyjących, towarzyszących i gospodarskich
•promujemy dobre praktyki w zakresie rozwoju zrównoważonego czyli zrównoważonej produkcji i konsumpcji

Edukacja na rzecz zrównoważonego rozwoju
Założenia programu Pomagamy zwierzętom – chronimy klimat wpisują się w Dekadę Edukacji na rzecz Zrównoważonego Rozwoju na lata 2005–2014, ustanowioną przez ONZ. Celem Dekady jest wpieranie dążeń promujących zrównoważony rozwój społeczny, gospodarczy i ekologiczny. Edukacja pomaga zrozumieć świat, w którym żyjemy. Dzięki niej wszyscy ludzie mają szansę na lepszą przyszłość. Ideą Dekady Edukacji na rzecz Zrównoważonego Rozwoju jest dążenie do osiągnięcia równowagi pomiędzy społecznym i ekonomicznym dobrem oraz kulturą, tradycją i ochroną zasobów naturalnych Ziemi.

Edukacja na rzecz Zrównoważonego Rozwoju podkreśla potrzebę respektowania godności ludzkiej, poszanowania różnorodności, ochrony środowiska naturalnego i zasobów naszej planety. Zrównoważony rozwój to proces mający na celu zaspokojenie aspiracji rozwojowych obecnego pokolenia, w sposób umożliwiający realizacje tych samych dążeń następnym pokoleniom. Ta definicja powstała w 1987 roku w Raporcie Światowej Komisji Środowiska i Rozwoju. Zawarta w niej wizja rozwoju uwzględnia zarówno populację ludzką, jak i świat zwierząt i roślin, ekosystemy, zasoby naturalne Ziemi: wodę, powietrze, surowce energetyczne. W sposób zintegrowany traktuje najważniejsze wyzwania stojące przed światem, takie jak walka z ubóstwem, równość płci, prawa człowieka i jego bezpieczeństwo, edukacja dla wszystkich, zdrowie i dialog międzykulturowy.

Z Edukacją na rzecz Zrównoważonego Rozwoju związana jest także Karta Ziemi, która uzyskała poparcie Konferencji Generalnej UNESCO w 2003 roku.

Oto jej podstawowe twierdzenia:
•Ziemia jest naszym domem i domem wszystkich istot żyjących (...) Istoty ludzkie są członkami współzależnej społeczności życia.
•Społeczność świata znalazła się w szczególnym momencie. Nie zważając na własne ryzyko ignorujemy prawa, którymi rządzona jest biosfera. (...) Staje się oczywiste, że potrzebna jest fundamentalna zmiana.

I niektóre z podstawowych zobowiązań:
•Dbanie o Ziemię, ochrona i odnowa różnorodności, integralności i piękna ekosystemów planety. Gdziekolwiek istnieje ryzyko nieodwracalnych lub poważnych zniszczeń, muszą być podjęte działania zabezpieczające przed szkodą.
•Życie w sposób zrównoważony, promowanie modelu konsumpcji, produkcji i reprodukcji, który zabezpiecza prawa człowieka i możliwości regeneracyjne Ziemi.
•Równy udział w zyskach z korzystania z zasobów naturalnych i zdrowego środowiska pomiędzy narodami, bogatymi a biednymi, kobietami a mężczyznami, między obecnym a przyszłymi pokoleniami.
•Chronienie i restauracja miejsc o szczególnym ekologicznym, kulturowym, estetycznym, duchowym i naukowym znaczeniu.

Zrozum, działaj, promuj
Pierwsze wykłady w ramach programu Pomagamy zwierzętom – chronimy klimat zostały już przeprowadzone w kilku szkołach. Wszystkie placówki oświatowe w kraju zachęcamy do zorganizowania 22 maja obchodów Dnia Praw Zwierząt. Będzie to wyjątkowa okazja, aby zgromadzić, a jednocześnie propagować jak najwięcej wiadomości na temat związków pomiędzy hodowlą zwierząt, a zmianami klimatu i stanem środowiska, w którym żyjemy. W Polsce ta tematyka jest bardzo mało znana, tymczasem, jak wyjaśniają eksperci, nadmierna produkcja żywego inwentarza będzie tylko zaostrzać szkody dla ogólnej produkcji żywności i dla środowiska związane z globalnym ociepleniem, takie jak coraz częstsze susze, powodzie, huragany i klęski nieurodzaju. Zagadnienia związane z prawami i dobrostanem dotyczą przecież nie tylko zwierząt towarzyszących człowiekowi czy gospodarskich, ale także zwierząt hodowanych na masową skalę. Takie hodowle wywierają olbrzymi negatywny wpływ na klimat. Można to jednak zmieniać promując ekologiczne efekty rolnictwa, produkty zwierzęce z wolnego chowu i gospodarstw ekologicznych.

Wszystkie współpracujące z nami szkoły otrzymają pakiet materiałów edukacyjno-informacyjnych: broszury, komplety plakatów, 20 minutowy film Zwierzęta a Klimat - 2009 i kartę zgłoszenia do programu.   Karta zgłoszenia do programu Pomagamy zwierzętom - chronimy klimat dostępna jest na stronie /projekty/pomagamy_zwierzetom/

Nauczycieli prosimy, aby do końca czerwca przesłali do Klubu Gaja sprawozdania z podjętych działań. Najciekawsze z nich opublikujemy w Raporcie z działań, który zostanie zamieszczony na stronie internetowej. W ten sposób najlepsze pomysły i działania będą promowane i pokazywane innym placówkom, które w przyszłości będą mogły się na nich wzorować. Ponadto wszystkich serdecznie zapraszamy na uroczyste obchody Dnia Praw Zwierząt do Biblioteki Śląskiej w Katowicach.

W tym roku nasze przesłanie to ZMIANY KLIMATYCZNE A DOBROSTAN ZWIERZĄT HODOWLANYCH. Przeprowadździe na ten temat lekcje tematyczne, wystawę, konkursy, pzredstawienia. Zaprezentujcie Waszą pracę na forum szkoły czy miejscowości, zaproście rodziców, społecznoś lokalną, władze samorządowe, weterynarzy oraz swoje zwierzęta!

Jak działać na rzecz ochrony zwierząt
1.Dokumentacja – odkryjcie najbliższą okolicę, rozpoznajcie czy wokół was są zwierzęta wolnożyjące – dzikie, odszukajcie ich siedliska i najbliższe korytarze ekologiczne, czy wokół was są zwierzęta gospodarskie, odszukajcie najbliższą fermę czy gospodarstwo, czy wokół są zwierzęta towarzyszące – domowe lub egzotyczne.
2.Współpraca – możecie zwrócić się o pomoc do lokalnych instytucji o wskazanie takich miejsc np. do samorządu, organizacji ekologicznych, nadleśnictw, parków krajobrazowych, miłośników przyrody czy powiatowego Lekarza Weterynarii. Zaproście ich do współpracy.
3.Działanie – po zebraniu dokumentacji przeprowadźcie prezentacje o zwierzętach, zajęcia w terenie np. wycieczki do fermy czy do gospodarstwa ekologicznego, przeprowadźcie konkursy plastyczne, literackie czy fotograficzne.

Włączcie się w Dzień Praw Zwierząt 22 maja!

Mniejsze zmiany klimatyczne – większy dobrostan zwierząt i ludzi
Ważnym elementem programu Pomagamy zwierzętom – chronimy klimat będzie publikacja opracowania Globalne ocieplenie: zmiany klimatyczne, a dobrostan zwierząt hodowlanych. Przygotowana w 2008 roku przez Compassion in World Farming (CIWF) opisuje wpływ hodowli zwierzęcej na globalne ocieplenie. To pierwszy tego typu raport w Europie.

Według jego autorów hodowla zwierząt jest odpowiedzialna za 18% światowych emisji gazów cieplarnianych (GC) pochodzących z działalności człowieka. Aktualne ceny mięsa i mleka są zaniżone w stosunku do rzeczywistych kosztów ich produkcji w kategoriach wpływu na środowisko i udziału w emisjach węglowych. Sprawą zasadniczej wagi jest więc by koszty i ceny tych produktów w krajach rozwiniętych zaczęły odzwierciedlać prawdziwe koszty gospodarki hodowlanej związane ze zmianami klimatycznymi. CIWF uważa jednocześnie, że w to właśnie w tych krajach mamy do czynienia z sytuacją niezrównoważonej ekologicznie nadprodukcji i nadmiernej konsumpcji produktów zwierzęcych (mięsa, mleka i jaj). Zaplanowane i umiejętnie przeprowadzone ograniczenie produkcji i konsumpcji mięsa i mleka w krajach Unii Europejskiej, jest niezbędnym krokiem na drodze do zahamowania zmian klimatycznych – twierdzi Compassion in World Farming.

Większość światowej produkcji zwierzęcej odbywa się w systemach przemysłowych, wywierających silną presję na zasoby gruntowe i wodne zwłaszcza ze względu na rozrastające się uprawy paszowe. Przemysłowa produkcja zwierzęca powoduje także rozległe zanieczyszczenia nawozem zwierzęcym oraz stosowanymi w uprawach nawozami sztucznymi, pestycydami i herbicydami. Z takich systemów przemysłowych pochodzi co najmniej 50% światowej produkcji mięsa! Emisje GC związane z hodowlą zwierzęcą będą przypuszczalnie gwałtownie rosnąć aż do połowy stulecia. Działanie zmierzające do ich powstrzymania muszą zostać podjęte jak najszybciej.

Oddziaływanie uprzemysłowionej produkcji zwierząt na środowisko
Hodowla żywego inwentarza na mięso, mleko i jaja zużywa istotną część światowych zasobów naturalnych. Jedna trzecia gruntów ornych na świecie jest zajmowana przez uprawy paszowe; przeszło 90% światowej soi oraz 60% kukurydzy i jęczmienia uprawia się na paszę dla zwierząt. Jedną z głównych przyczyn emisji CO2 i zaniku bioróżnorodności jest karczowanie i wycinanie lasów. Ziemia pod pastwiska (70%) i uprawy paszowe to w rzeczywistości tereny, które ogołocono z lasów. Powiększanie terenów pod uprawy paszowe bezpośrednio pogarsza także warunki życia przeszło 1/4 ludności świata. Rozrastające się uprawy zabierają miejsce pastwiskom. Te pastwiska, które pozostają są więc nadmiernie wykorzystywane, a to powoduje ich pustynnienie.

Produkcja mięsa i przetworów mlecznych, a globalne ocieplenie
Produkcja mięsa i przetworów mlecznych odpowiada za 13,5% ogółu emisji gazów cieplarnianych w 25 państwach Unii Europejskiej. W Wielkiej Brytanii mięso i produkty z mleka odpowiadają za 8% krajowych emisji, podczas gdy owoce i warzywa za 2,5%. Poza tym nakład energii na wyprodukowanie jednej porcji gotowanej wieprzowiny bywa trzy razy większy niż na wyprodukowanie porcji gotowanej fasoli lub innych nasion roślin strączkowych. Oznacza to, że decyzje konsumenckie – wybór produktów do kupienia i spożycia – wpływa na indywidualny „odcisk stopy” w bilansie węglowym równie znacząco jak wybór środków transportu.

Spożywanie produktów o dużej zawartości produktów roślinnych oszczędza energię i zmniejsza „odcisk stopy”. Tym bardziej, że największe źródło emisji gazów cieplarnianych w produkcyjnej hodowli zwierząt tkwi w samych zwierzętach tzn. w ich procesach trawiennych i wydalniczych. Prawdopodobnie jedyną skuteczną metodą zmniejszenia emisji GC pochodzącej z produkcji zwierzęcej w stopniu niezbędnym dla ograniczenia wzrostu globalnego ocieplenia jest redukcja rozmiarów sektora hodowlanego w krajach wysoko rozwiniętych – uważa Compassion in World Farming.

Nieszczęśliwe zwierzęta, chorzy ludzie
Zwierzęta w hodowli produkcyjnej są nastawione na dużą wydajność. To nasila u nich stres, prowadzi do pogorszenia stanu zdrowia, a zatem zwiększa możliwość zapadania na choroby, także zakaźne. Najnowsze oszacowania ekspertów służby zdrowia sugerują, że redukcja dziennego spożycia mięsa w krajach wysoko rozwiniętych o ok. 60% może przyczynić się do zredukowania chorób nadwagi i otyłości. Ograniczenie konsumpcji mięsa czerwonego lub przetworzonego zaleca także Światowy Fundusz Badań nad Rakiem. W jego raporcie na rok 2007, te rodzaje mięs wymieniane są jako przekonująco udokumentowane przyczyny nowotworów jelita grubego i odbytnicy.

Trzeba zmian i umiaru
Compassion in World Farming uważa, że Unia Europejska i inne rozwinięte kraje o wysokich dochodach powinny do roku 2020 zredukować produkcję i spożycie mięsa i mleka o 1/3 w stosunku do dzisiejszych poziomów, a do roku 2050 o co najmniej 60%.CIWF proponuje m.in.:
* z lokalnej zagrody dobre mięso w dobrej cenie – konsumenci spożywają mniejsze ilości mięsa i mleka, ale wyższej jakości, najlepiej od miejscowych rolników. Rolnicy uzyskują większe stawki za swoje produkty, ale wyższe ceny odzwierciadlają węglowe koszty konsumpcji mięsa i mleka;
* nie tylko mięso – redukcja o 1/3 oznacza mniej więcej, że konsumenci częściowo zastępują mięso żywnością pochodzenia roślinnego – nasionami roślin strączkowych, ziarnami, warzywami i owocami;
* mięso bez okrucieństwa – rolnicy prowadzą mniejsze hodowle, ale zapewniają zwierzętom większy dobrostan taki jaki daje hodowla w wolnym chowie i gospodarstwach ekologicznych;
* mięso mniejszym kosztem – zmniejszenie zapotrzebowania na pasze dla zwierząt umożliwia obniżenie intensywności upraw i wzrost bioróżnorodności użytków rolnych.